صفحه ٥٧٣

به این ترتیب چهار ویژگى از ویژگى هاى دنیا را که تفکر در آن، انسان را با چهره واقعى دنیا آشنا مى سازد، برمى شمرد و در عبارات بعد، به شرح یک، یک آن ها مى پردازد و دقایق لطیفى درباره هر یک بیان مى کند.
نخست به سراغ ویژگى فناپذیرى دنیا مى رود و مى فرماید: «از نشانه هاى فناى دنیا این است که همچون تیراندازى ماهر، کمان را آماده ساخته و تیرهایش به خطا نمى رود، و مجروحانش بهبود نمى یابند!»؛ (فَمِنَ الْفَنَاءِ أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ(1) قَوْسَهُ، لا تُخْطِىءُ سِهَامُهُ، وَلا تُوْسَى(2) جِرَاحُهُ).
چراکه کسى را از مرگ و پیرى و ناتوانى و بیمارى و درد و رنج، خلاصى نیست، لذا امام (علیه السلام) در شرح این جمله، چنین مى فرماید: «دنیا زندگان را هدف تیرهاى مرگ، و تندرستان را هدف بیمارى، و نجات یافتگان را هدف هلاکت قرار مى دهد»؛ (یَرْمِی الْحَیَّ بِالْمَوْتِ، وَالصَّحِیحَ بِالسَّقَمِ، وَالنَّاجِیَ بِالْعَطَبِ(3)).
قدرتمندترین انسان ها سرانجام در دام مرگ گرفتار مى شوند و سالم ترین ها روزى به بستر بیمارى مى افتند و پیروزمندان، گرفتار شکست وناتوانى مى شوند. آرى، این طبیعت زندگى دنیاست و قانونى است که هیچ گونه استثنایى در آن راه ندارد و عجب این که همگان این را مى دانند و مى بینند، با این حال، دل به آن مى بندند و بر آن تکیه مى کنند و بدان مغرور مى شوند.
سپس سخن خود را در توضیح فناپذیرى دنیا با این جمله پایان مى دهد: «دنیا

1- «موتر» از ریشه «وتر» بر وزن «خبر» به معناى زه کمان گرفته شده است و موتر به معناى کسى است که کمان خود را زه کرده و براى تیراندازى آماده ساخته است. (توجه داشته باشید که کمان از دو قسمت تشکیل مى یابد قسمت اوّل قوس فنر مانندى که به همین نام قوس نامیده مى شد و قسمت دوم «زه» که معمولاً از روده حیوانات درست مى شد و به صورت طناب باریک و محکمى بود و دو سر قوس را به هم پیوند مى داد. هنگامى که ته تیر را روى زه مى گذاشتند و آن را مى کشیدند قوس کمى جمع مى شد و هنگامى که رها مى کردند به جلو پرتاب مى گشت).
2- «توسى» از ریشه «اَسو» بر وزن «اسب» به معناى مداوا کردن و درمان زخم است.
3- «عطب» به معناى هلاکت است.