معارف بوک

مى فرماید: «(آرى!) فتنه هاى آن ها پشت سر یکدیگر بر شما وارد مى شود، با قیافه اى زشت و ترسناک، و همراه پاره اى از آداب و رسوم جاهلیّت؛ در آن زمان نه راهنمایى در آن میان خواهد بود و نه پرچم نجاتى»؛ (تَرِدُ عَلَیْکُمْ فِتْنَتُهُمْ شَوْهَاءَ(1) مَخْشِیَّةً(2)، وَ قِطَعآ جَاهِلِیَّةً، لَیْسَ فِیهَا مَنَارُ هُدىً، وَ لا عَلَمٌ یُرَى).
امام (علیه السلام) با این ویژگى ها تمام شرایط و اوضاع حکومت بنى امیّه را ترسیم کرده وپایان آن را نشان داده است؛ گویى در این دورانِ تاریک هشتاد ساله، زیسته وهمه چیز را به رأى العین دیده است، حکومتى که مدعى پیروى از قانون خدا بود، نه بهایى براى ارزش هاى اسلامى قائل بود و نه قوانین اسلامى را به رسمیّت مى شناخت. حکومتى خودکامه، ظالم، بى منطق و مملوّ از فتنه ها که نمایانگر عصر جاهلیّت بود. حکومتى که جز به مصالح و منافع مادّى خویش نمى اندیشید و آن قدر ظلم و ستم در این دورانِ هشتاد سال مرتکب شد، که در تاریخ بشریّت کم نظیر است.
آرى! امام (علیه السلام) همه این ها را براى مسلمانان پیش بینى کرد و هشدار داد. تعبیر به «أَرْبَابَ سُوءٍ بَعْدِی» اشاره لطیفى به این حقیقت است که شما که به حکومت اسلامى و انسانى عادلانه من تن ندادید و در حفظ و دفاع از آن کوتاهى کردید باید در انتظار چنین زمامداران و حُکّام سوئى باشید.
بعضى از شارحان نهج البلاغه مطلبى نقل کرده اند که نشان مى دهد بنى امیّه با گروهى از مردم واقعآ به صورت برده و غلام رفتار مى کردند، تا آن جا که در شرح نهج البلاغه تسترى آمده است که آن ها بسیارى از مسلمین را به بردگى مى گرفتند و به گردن آن ها مهر بردگى مى زدند و در کف دست هاى آن ها علامتى مى گذاشتند.(3)