صفحه ٣١٧

ممکن نیست. غالب دعاوى با دو شاهد اثبات مى شود، اما در این جا چهار شاهد لازم است و حتّى در اجراى بعضى از حدود که به صورت شلّاق انجام مى شود، دستور داده شده که در تابستان در هواى خنک، و در زمستان در موقع گرمى هوا اجرا شود؛ دست ها را زیاد بالا نبرند، تا ضربه شدید شود و بر جاهاى حسّاس بدن نزنند و امثال این دستورها.
این مجرمانِ مستوجب حد، هرگاه قبل از دستگیرى توبه کنند، گناهشان بخشیده شده و هر کجا شک و تردید در این مجازات ها پیدا شود، قاعده «درء» اجرا مى شود که به معناى نادیده گرفتن جرم است.
در حدیثى آمده است که امام صادق (علیه السلام) به یکى از یاران خود فرمود: «تکالیف و وظایف دینى را به اندازه توانایى مردم بر دوش آن ها بگذارید. سپس داستان مسلمانى را که همسایه کافرى داشت و تمایل به اسلام پیدا کرده بود نقل مى فرماید که آن همسایه مسلمان، مرد کافر را صبح و ظهر و شب مرتّب به مسجد برد. به طورى که بیشتر اوقات او، در مسجد، صرف اداى واجبات ومستحبّات مى شد. یک روز که گذشت مرد تازه مسلمان انصراف خود را از اسلام اعلام کرد و گفت: این دین سختى است و من طاقت آن را ندارم. امام (علیه السلام) سپس فرمود: «إِنَّ إِمَارَةَ بَنی أُمَیَّةَ کَانَتْ بِالسَّیْفِ وَ الْعَسْفِ، وَ إِنَّ إِمَارَتَنَا بِالرِّفْقِ، وَالْوَقَارِ، وَ التَّقِیَّةِ، وَ حُسْنِ الْخُلْطَةِ، وَ الْوَرَعِ، وَ الاِْجْتِهَادِ. فَرَغِّبُوا النَّاسَ فِی دِینِکُمْ، وَفِیمَا أَنْتُمْ فِیهِ؛ حکومت بنى امیّه بر پایه شمشیر و سخت گیرى و تبعیض بود؛ ولى حکومت ما بر پایه رفق و مدارا و تقیّه (منظور تقیّه مداراتى است) و حسن معاشرت و پارسایى و تلاش و کوشش است. بنابراین، تا مى توانید (از این طریق) مردم را به دین خود و آیین اهل بیت (علیهم السلام) که در آن هستید، تشویق کنید».(1)