صفحه ٣١٥

مطلوب و منتهاى مقصود است و به همین دلیل، تمام ارزش ها را در پاى آن قربانى مى کنند.
تمام بدبختى هاى مردم جهان مولود این طرز فکر است که در عقیده و یا در عمل، زندگى سراى دیگر حضور نداشته باشد.
ولى در جهان بینى اسلامى، دنیا مرحله اى است گذرا و مقدّمه اى براى آخرت، که در روایات اسلامى با تشبیهات مختلفى آمده است. گاه آن را «مزرعه» گاه «پل» و گاه «تجارتخانه» شمرده اند، که شرح آن ذیل خطبه 28 گذشت.
ولى در خطبه مورد بحث و بعضى دیگر از خطبه هاى نهج البلاغه، دنیا تشبیه به میدان تمرین و آخرت تشبیه به میدان مسابقه شده؛ تشبیهى بسیار رسا و گویا. درواقع انسان ها در این میدان با آموزش هاى عقیدتى و پرورش هاى اخلاقى، چنان قوى و نیرومند مى شوند که در میدان مسابقه آخرت مى توانند به سرعت در بهشت جاى گیرند و در آسمان قرب خدا پرواز کنند. و این که در خطبه مورد بحث، «تصدیق» به عنوان «منهاج» و «صالحات» به عنوان «منار» آمده، اشاره به همین آموزش و پرورش الهى است.
از این تشبیه نکات زیر استفاده مى شود :
الف) سعادت و نجات در آخرت را بى حساب به کسى نمى دهند؛ بلکه در پرتو سازندگى هاى فکرى و اخلاقى و عملى خواهد بود.
ب) با پایان دنیا پرونده اعمال بسته مى شود و قیامت جاى حساب است نه عمل. همان گونه که میدان مسابقه جاى تمرین نیست.
ج) جایزه این مسابقه، برترینِ جوایز است! چراکه این مسابقه برترین مسابقه هاست.
د) تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد، اعمال و اخلاق آن ها ارتباط دارد. ممکن است گروهى بهشتى باشند، ولى هرکدام در مقامى از مقامات