معارف بوک

تعبیر به «اوّلین» و «آخرین» اشاره به این حقیقت است که قیامت و حساب اعمال، براى همه انسان ها در یک روز و یک زمان خواهد بود؛ همان گونه که قرآن مجید مى فرماید: (وَ کُلُّهُمْ آتِیهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَرْدآ)؛ «و همگى روز رستاخیز، تک وتنها نزد او حاضر مى شوند».(1) و در جاى دیگر مى فرماید: (قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِینَ وَالاْخِرینَ * لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِیقَاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ)؛ «بگو اوّلین و آخرین؛ همگى در موعود روزى معیّن گردآورى مى شوند».(2)
تعبیر به «نِقَاش» که به معناى دقّت در محاسبه است، نشان مى دهد که در آن روز کمترین و کوچک ترین اعمال مورد حساب قرار مى گیرد و به آن پاداش یا کیفر داده مى شود.
تعبیر به «خضوع» و «قیام» اشاره به این است که مردم در روز قیامت همچون کسانى هستند که در دادگاه ها، دربرابر قضات عدل، حاضر مى شوند و در حالى که ایستاده اند آثار وحشت در آن ها نمایان است.
در آیات قرآن نیز به این معانى اشاره شده؛ در یک جا مى فرماید: (خُشَّعآ أَبْصَارُهُمْ...)؛ «در حالى که چشمانشان از شدت وحشت به زیر افتاده...».(3) و در جایى دیگر مى فرماید: (یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمینَ)؛ «روزى که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان مى ایستند».(4)
سپس مى افزاید: «این در حالى است که عرق (از سر و رویشان فرو مى ریزد به گونه اى که) بر دهانشان لجام زده، و لرزش زمین تمام اندامشان را به حرکت درمى آورد»؛ (قَدْ أَلْجَمَهُمُ الْعَرَقُ، وَ رَجَفَتْ(5) بِهِمُ الأَرْضُ).