صفحه ٣٩٤

دستیابی به مقام قُرب الهی و نزدیک شدن به آن جایگاه عظیم، مستلزم درک عظمت و کبریایی پروردگار عالم و کوچکی و ذلت بنده است. ما بايد فقر خود را درک کنیم، تا به‌تدریج به مقام قرب الهي نزديک شويم. بدین منظور، بايد سعي خويش را بر ريشه‌کن نمودن تکبر متمرکز کرده، دل را متواضع پرورش دهیم. بهترين راهکاری که خداي متعال براي نيل بندگان خویش به اين هدف ارائه فرموده، «نماز» است. انسان بايد روزي چند روزي چند بار روي خاک بيفتد و پیشانی خویش را که شريف‌ترين عضو بدن است، روي خاک گذاشته، نهايت فروتني و خواري را در خود مجسم کند. چرا؟ تَنْزِيهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْر؛ برای پاک شدن از زشتی تكبر؛ برای رسیدن به کمال و سعادت ابدی که فقط در ساية فروتني در پيشگاه الهي حاصل مي‌شود. تا زمانی که اندکي کبر، گوشة دل انسان را اشغال کرده باشد، امکان رسیدن به آن مقام وجود ندارد.

د) ريشه‌هاي کفر
در رواياتی از پیشوایان معصوم(عليهم السلام)، کبر و حسد و حرص، ريشه‌هاي کفر معرفي شده‌اند.(427) این بدان معناست که اگر اين صفات در قلب انسان ریشه کرده باشد، به‌تدريج، جوانه زده، ساقه و شاخ و برگ آن می‌روید و ثمر مي‌دهد و ثمره‌اش کفر خواهد بود! از نتايج تکبر اين است که انسانْ بي‌پروا سخنان متکبرانه بر زبان رانده، اِبايي از آن ندارد، مانند آنچه از متکبران امروزه شاهد هستیم که مي‌گويند: بر انسان لازم نیست هرچه خدا گفت قبول کند. انسان خود دارای عقل است و توانایی تشخیص راه سعادت خویش را دارد.