صفحه ٣٦٨

استفادة از آن توانایی‌ها از فیض جهاد در راه خدا برخوردار شویم؟‌ هرگز! اگر جامعة اسلامی سال‌ها با جنگی مواجه نشد، بدان معنا نیست که مسلمانان قوای خویش را تعطیل کرده، بیکار بگذارند. ما باید همواره آمادگی برای جهاد، ازخودگذشتگی و دفاع از مقدسات و ارزش‌ها را در خود و جامعة خویش حفظ كنيم.
به‌طور کلی، این نگرش که انسان فقط از طریق ذکر و توجه قلبی به خدا به کمال می‌رسد و سایر مسائل را باید در حاشیه قرار دهد، ازنظر مکتب اهل‌بیت(عليهم السلام) پذیرفته نیست. آنچه اَصالت دارد، این است که ما از تمام اعضا و جوارح خویش و تمام قوای ذهنی، فکری و روحی‌مان برای بندگی خداوند در تمام ابعاد فردی و اجتماعی استفاده کنیم. ما باید در همة این جهات، خدمت و بندگی کنيم. اگر این فعالیت‌های ما برای رضای خدا باشد، تماماً عبادت محسوب می‌شود؛ تا آنجا که اگر تلاش برای کسب روزی برای زن و فرزند به‌قصد اطاعت امر خدا باشد، گاه ثوابش از نماز، حج و امثال این عبادات نيز بیشتر خواهد بود و در کنار يكديگر آمدن نماز و زکات (خدمت به بندگان خدا)، در آیات قرآن و روایاتِ پیشوایان معصوم ما(عليهم السلام)، خود شاهدی بر این حقیقت است.

ج) امکان تعددِ حکمت معارف دینی
معارفی که صدیقة کبری(عليها السلام) در خطبة خویش بدانها می‌پردازند، برخی اعتقادی، برخی اخلاقی و برخی نیز فقهی هستند؛ اما باید توجه داشت که حکمت‌های مذکور در کلام بانوی دو عالم(عليها السلام) به معناي علت تامه براي تشريع این احکام نيست. لذا می‌بینیم حکمت‌هايي که در نهج البلاغه براي اين عناوين بیان شده، گاه مشابه کلام