و علم درواقع شرط تحقق آن است نه علت ايجادكننده. به بيان ساده ميتوان گفت علاقه به آن هدف، علت غايي فعل است.(213)
ب) علت غايي در افعال الهي
حال دربارة افعال خداوند چه بايد گفت؟ آيا خداوند نيز از افعال خويش هدفي را دنبال ميکند؟ آيا خداوند که با اختيار خود عالم را آفريد، قصد دارد با انجام اين کار به چيزي برسد؟
برخي در پاسخ به اين پرسش گفتهاند خداوند اصلاً هدفي ندارد و نسبت دادن هدف، غرض و علت غايي به خداوند اساساً کار اشتباهي است. غرض و هدف امري است که براي مخلوقات مطرح ميشود و نبايد آن را به خداوند نسبت داد.(214)
برخي ديگر چنين پاسخ دادهاند: هدف خداوند از خلقت عالم، اين نبود که خود بهره و فايدهاي ببرد، بلکه خلق کرد تا به ديگران فايده برساند:(215)
من نکردم خلق تا سودي کنم بلکه تا بر بندگان جودي کنم(216)
اما اين سخن لازمه باطلي دارد. اگر بگوييم هدف او رساندن فايده به ديگران است،