صفحه ٣٦٩

حضرت فاطمه(عليها السلام) و گاه متفاوت با آن است. همچنین در کتاب علل الشرائع، روایاتی وجود دارد که از ائمة هدی(عليهم السلام) دربارة حکمت(388) تشریع احکام سؤال کرده‌اند. گاه برای حکمی چندین حکمت ذکر شده است که البته آن‌هم به معنای علت منحصره نیست. قاعدتاً علت انتخاب يکي از اين حکمت‌ها و ذکر آن در این مقام، يکي از این دو امر مي‌تواند باشد: يا حکمت مذکور،‌ حکمتی بسيار برجسته بوده، مهم‌ترينِ حکمت‌ها به‌شمار مي‌رود، يا حکمتي متناسب با مقام بحث است؛ بدین‌‌معنا که اشارة به آن با سایر مطالبی که در خطبه گفته می‌شود و با هدفی که خطبه دنبال می‌نماید، تناسب دارد. البته این بدین‌‌معنا نیست که چنين حکمتي در جای دیگر یافت نمی‌شود، بلکه بدین‌معناست که در جای دیگر این برجستگی را ندارد.
به اين نکته نیز بايد توجه داشت که عبادات، خواه فردی و خواه اجتماعی، علاوه بر حکمت‌های ویژه، از حکمت‌های مشترک نیز برخوردارند؛ مانند تقرب به خدا، کسب رضای الهی، تثبیت و تمرین بندگی و جز اينها که مقتضای بلاغت، عدم تکرار آنها براي هر‌يک از اين عناوين است؛ زيرا این حکمت‌های مشترک برای مخاطبان حضرت زهرا(عليها السلام) معلوم بوده‌اند.

د) بيان حکيمانة مسئلة امامت
نکتة ديگري که در نحوة انتخاب اين عناوين قابل توجه است، اين است که حضرت در ميان همة آن عناويني که آشنای مسلمانان بوده است، مانند نماز، روزه، زکات، حج و