به تعالي و كمالْ اعمال مي گردد و بر اساس آن خداوند حتي افكار و رفتار اختياري آنها را در جهت تعالي و كمالْ تدبير و هدايت مي كند. خداوند دربارة اين ولايت تكويني خاص خود مي فرمايد: اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ...؛(35) «خدا سرپرست و كارساز مؤمنان است و آنان را از تاريكي ها به روشنايي مي برد...».
لازمة ولايت خاص الهي محبت است و از اين نظر اگر كسي مشمول ولايت خاص خداوند قرار گرفت، محبوب خداوند نيز هست و چون محبت طرفيني است، ولايت به معناي محبت نيز طرفيني است و وقتي خداوند وليّ كسي گرديد، او نيز وليّ خدا مي گردد و بر اين اساس ما دربارة امير مؤمنانأشهدُ أنَّ عَلياً وَليُّ الله.
وقتي كساني به خداوند تقرب جستند و فقط با او سروكار داشتند و همواره به ياد خداوند بودند و پيرو محض دستورات او گرديدند، خداوند نيز امور آنان را تدبير مي كند و در پرتو ولايت الهي، آنان به مصالح و منافع واقعي دنيوي و اخروي دست مي يابند. در برخي از آيات اين ولايت كه درحق مؤمنان اعمال مي گردد با واژة «مولي» بيان شده است: ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِينَ لا مَوْلَى لَهُمْ؛(36) «اين [فرجام هلاكت و نابودي براي كافران] ازآن روست كه خدا يار و ياور مؤمنان است و كافران را يار و ياوري نيست».
وقتي خداوند بر بندگان مؤمن خاص خود ولايت داشت، آنان به خداوند توكل مي كنند و تقدير و اصلاح امور را به او واگذار مي كنند. البته اين ولايت به تناسب اختلاف مراتب ايمان اشخاصْ متفاوت مي گردد و هركس از ايمان قوي تري برخوردار بود، اِعمال ولايت الهي درحق او قوّت و وسعت بيشتري خواهد داشت. اين ولايت الهي دربارة