گفتار پنجاه و چهارم: جايگاه و عظمت ذكر خدا
از زمرة مناجات هاي پانزده گانة امام سجاد(عليه السلام) مناجات ذاكرين است كه ايشان در فراز نخست آن مي فرمايند:
إلَهي، لَوْ لَا الْوَاجِبُ مِنْ قَبُولِ أَمْرِكَ لَنَزَّهْتُكَ مِنْ ذِكْرِي إِيَّاكَ، عَلَى أَنَّ ذِكْرِي لَكَ بِقَدْرِي لَا بِقَدْرِكَ، وَمَا عَسَى أَنْ يَبْلُغَ مِقْدَارِي حَتَّى أُجْعَلَ مَحَلًّا لِتَقْدِيسِكَ، وَمِنْ أَعْظَمِ النِّعَمِ عَلَيْنَا جَرَيَانُ ذِكْرِكَ عَلَى أَلْسِنَتِنَا وَإِذْنُكَ لَنَا بِدُعَائِكَ وَتَنْزِيهِكَ وَتَسْبِيحِك؛ خدايا، اگر واجب نبود قبول و اطاعت امر تو (كه فرمان دادي ذكر تو كنيم)، من تو را منزه از آن مي دانستم كه ذكر تو گويم؛ باآنكه ياد من از تو در حد و اندازة فهم من است، نه در حد مقام تو؛ و چگونه ممكن است فهم من به حدي برسد كه آن را محلي براي تقديس تو قرار دهم؟ و يكي از نعمت هاي بزرگ تو براي ما اين است كه ذكر تو بر زبان ما جاري شده است و تو به ما اجازه داده اي كه تو را بخوانيم و به تنزيه و تسبيح تو مشغول شويم.
عموميت ذكر و ارتباط آن با معرفت
حدود ده سال پيش به تفصيل دربارة «ذكر خدا» سخن گفتيم و آن گفتار، در كتابي به نام