صفحه ٧٢

حالات عرفاني خاصي به آنها دست مي دهد و اشعار عرفاني دربارة عشق به معبود و محبوب را مي خوانند، خيال مي كنند مضامين آن اشعار دربارة آنها صادق است و محبت آنان به خداوند راسخ و صادقانه است، اما در هنگامة آزمون و گاه دست شستن از دنيا و تعلقات مادي و دل  بستن محض به معبود، معلوم مي شود كه تا رسيدن به سرحد سرسپردگي كامل به خداوند و محبت خالص به او خيلي فاصله دارند و ادعاي عشق به معبود و فناي در معشوق، گزاف و دروغين است.

 معرفي محبت خالصانه به خداوند
بنابراين براي نيل به سعادت و كمال، صرف احساس دوستي خدا كافي نيست و انسان در درجة اول بايد سعي كند كه خدا را بيش از ديگران دوست داشته باشد و ترجيح دوستي خدا بر دوستي غيرخدا كف ايمان است كه خداوند نيز بدان اشاره دارد و مي فرمايد: وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ...؛(46) «و كساني كه ايمان آورده اند، محبتشان به خداوند شديدتر است...». پس لازمة ايمان و به تعبير ديگر مقوم ايمان، رجحان محبت به خدا بر محبت به ديگران است. اما كساني كه خدا را بيش از چيزها و كسان ديگر دوست مي دارند، داراي مراتبي هستند كه اين مراتب به دو دستة كلي تقسيم مي شوند: كساني كه در دلشان دو نوع محبت وجود دارد، هم محبت به خدا در دل آنها وجود دارد و هم محبت به غيرخدا، ولي محبت آنان به خداوند فزون تر از محبت به غيرخداست؛ دستة دوم كساني هستند كه حقيقتاً دلشان به محبت خدا اختصاص يافته و دوستي آنان نسبت به ديگران، مستقل از محبت به خدا نيست، بلكه به جهت انتسابي است كه آنان به خدا دارند. نظير آنكه ما وقتي كسي را دوست  داريم،  بستگان وي و