صفحه ١٩

گفتار سي و هفتم: جايگاه محبت و انس با معبود
 اشاره اي به مراتب محبت

در ادامة شرح و بررسي مناجات خمس عشر، مجال پرداختن به مناجات محبين فرارسيده است. محور بيانات نوراني امام سجاد(عليه السلام)در اين مناجات شريف، محبت به خداوند است كه طي مباحث گذشته بارها بدان پرداخته شده است. در اين مناجات چهار واژه به معناي محبت ذكر شده كه عبارت اند از: «محبت»، «ود»، «اراده» و «هيام». افزون بر آن چهار واژه، واژگاني نيز ذكر شده اند كه بيانگر مبادي، لوازم يا نتايج محبت اند.
چنان كه در برخي از گفتارهاي پيشين گذشت، در زبان فارسي تقريباً واژه هاي «خواستن» و «دوست داشتن» به مفهوم محبت به كار رفته اند؛ واژة اول حاكي از مرتبة نازل محبت، و واژة دوم حاكي از مرتبة شديدتر محبت است و واژگاني چون «دلدادگي»، «شيفتگي»، «دل بستگي» و «شيدايي» براي آثار محبت وضع شده اند. اما در زبان عربي، حدود بيست واژه براي محبت و لوازم و نتايج آن به كار رفته اند و از آن شمار، حدود هفت واژه حاكي از مفهوم و مراتب محبت هستند. به نظر مي رسد واژة «هوي» كه به معناي ميل و تمايل به محبوب است، براي اولين مرتبة محبت وضع شده است و «هواي نفس» كه به معناي دلخواه مي باشد، از همان ماده گرفته شده است. شايد