صفحه ٢٨٥

چون جوياي رضاي خدا بود، در كنار فعاليت هاي علمي،  لحظه اي از بندگي خدا غافل نمي شد و پيوسته ذكر خدا را بر لب داشت و پس  از آن عبادت هاي طاقت فرسا، وقتي شب در بستر مي آرميد، از شوق ديدار محبوب نمي آسود و در فراق يار چون ابر بهار اشك مي ريخت. مسلماً چنين كسي در خواب نيز به ياد خداست، و خداوند نمي گذارد در آن حال نيز از ياد معبود و ارتباط با او غافل شود.

 خداوند و الهام کردن ياد خود بر دل بندگان شايسته
كساني كه اهل بندگي خدايند و پيوسته به ياد او هستند، اگر زمينه هاي غفلت هم فراهم شود و عاملي بخواهد ذهن آنها را از ياد خدا منحرف كند، خداوند وسيله اي فراهم مي آورد كه از غفلت  به در آيند و توجهشان معطوف به خداوند شود. البته آنان كه ارتباطشان با خداوند قوي تر است، وقتي در آستانة غفلت قرار مي گيرند، اشارتي كافي است تا قلبشان متوجه خداوند شود. اما كساني كه ارتباطشان چندان قوي نيست، خداوند با وسايل مؤثرتر و قوي تري چون بيماري و فقر آنان را به ياد خود مي اندازد و غفلتشان را مي زدايد. به هرروي وقتي انسان اهل بندگي و اطاعت خداست، حتي اگر خودش هم متوجه نباشد و دچار غفلت شود، خداوند يادش را به قلب او الهام مي كند. بر اين اساس است كه امام سجاد(عليه السلام) در ادامة مناجات خود مي فرمايند:
اِلَهي فَأَلهمْنَا ذكِرَكَ فِي الْخَلاء وَالْمَلاء وَالَّليْلَ وَالنَّهارِ وَالاَعلانِ وَالاَسْرارِ وَفي السَّراءِ وَالضَّراءِ وانِسْنَا باِلذِّكرِ الخَّفِّي وَاسْتَعْمِلنا بِاْلعَمَل الزَّكيِّ والسَّعيِ المَرضيِّ وجَازنِا بِالميزان الوَفِيِّ؛ «خدايا، به ما الهام كن كه در خلوت و در جمع، و در شب و روز، و در ظاهر و باطن، و در حال خوشي و ناخوشي به ياد تو باشيم و ما را با ذكر پنهان مأنوس كن تا همواره دل ما به ياد تو باشد و ما را به عمل مخلصانه و كوشش پسنديده مشغول كن و ما را از ميزان كامل بگذران».