صفحه ٣٣٠

الرَّحِيمُ؛(216) و اگر خدا گزندي به تو رساند، آن را جز او هيچ بازبرنده اي نيست؛ و اگر براي تو نيکي بخواهد، پس فضل او را هيچ بازگرداننده اي نيست. آن را به هرکس از بندگان خود بخواهد مي رساند و اوست آمرزگار و مهربان. 
گرچه ما بايد از اسباب استفاده کنيم و آنها را داراي تأثير بدانيم، ولي بايد توجه اصلي مان معطوف به مسبب الاسباب باشد و همواره به ياد او باشيم. البته از راه هايي ديگر نيز ياد خداوند و اميد به او بيشتر زنده مي شود: 1. توجه يافتن به خداوند در گيرودار بلا ها و گرفتاري هايي که انسان راهي براي نجات خود نمي يابد؛ 2. مطالعة سرگذشت کساني که هنگام خطر و در رويارويي با رخدادهاي سهمگين با اعتصام به خداوند از خطر رهيدند؛ هنگامه اي که همة اميد هاي خود را از دست دادند.

 نگراني دوستان خدا از عذاب و گرفتاري هاي اخروي
آنچه امام سجاد(عليه السلام)را واداشته تا به خداوند اعتصام يابند و از او درخواست ياري کنند، خطرات مادي و ترس از مرگ يا بيماري و گرسنگي و يا هيمنة آتش دنيا نيست؛ زيرا آن حضرت بيمي از اين امور به خود راه نمي داده اند؛ بلکه اعتصام آن حضرت به خداوند دربرابر خطرات و عذاب هاي آخرت است که بسيار شديدتر و سهمگين تر از خطرات دنيوي اند. اگر بلا هاي دنيوي بر انسان وارد شود، مثلاً اگر انسان در آتش دنيا بسوزد، درنهايت انسان از دنيا مي رود و چند صباحي از عمرش کاسته مي شود. اگر وي در آتش نسوزد، هفتاد يا هشتاد سال عمر مي كند و اکنون چند سال زودتر عمرش به انجام رسيده است. همچنين اگر نميرد و آثار سوختگي در او باقي بماند، مدتي كوتاه با درد و شکنجه