معارف بوک

مي‌فرمايد: وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِن شَکَرْتُمْ لأَزِيدَنَّکُمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيد؛(136) «و به خاطر آوريد هنگامي را که پروردگارتان اعلام داشت: اگر شکرگزاري کنيد، قطعاً و یقیناً نعمت خود را بر شما خواهم افزود و اگر ناسپاسي کنيد، حقیقتاً مجازاتم شديد است».
اذان به ‌معناي اعلام است؛(137) اما رفتن به باب تفعل موجب مي‌شود که اين اذان بسيار صريح‌تر، گوياتر و قطعي‌تر بيان شود. «تَأَذَّن»، يعني اعلام آشکار و مؤکد کرد. سپس موضوع اين اعلام با اين تعبير بيان شده است که لَئِن شَکرْتُمْ لأَزِيدَنَّکم؛ «اگر شکرگزاري کنيد، بر شما خواهم افزود»؛ يعني لأَزِيدَنَّکمْ نِعَمِی؛ «نعمت‌هاي خود را بر شما مي‌افزايم». خداي سبحان مي‌توانست به‌جاي تعبيري که در آيه آمده است، بگويد: إِنْ شَکَرْتُمْ زِدْتُکُم؛ «اگر شکر به‌جاي آوريد، نعمت‌های شما را مي‌افزايم»؛ اما با جمله‌اي اين معنا بيان شده است که بنا بر گفتة ادبا، جواب قسم است(138) و درحقيقت فرموده است: والله لئن شکرتم...؛ «به خدا اگر شکر کنيد...». علاوه بر اين، جواب قسم با لام تأکيد و نون تأکيد ثقيله آمده است تا تأکيد کلام کاملاً رعايت شده باشد. اين بدان معناست که اين سنت الهي جاي هيچ شک و شبهه‌اي ندارد و قاعده‌اي قطعي و بي‌استثناست. با توجه به نکات مزبور، در ترجمة اين آية شريفه بايد گفت: «اگر شکرگزار نعمت‌هاي من باشيد، قطعاً و يقيناً نعمت‌هايي را که در اختيار شما قرار داده‌ام افزايش خواهم داد؛ اما اگر کفران نعمت کنيد بدانيد که عذاب من بسيار سخت است».