روايات از علم حضوري پيشين انسان به خداوند خبر مي دهند كه در شرايط عادي، ناآگاهانه است و هنگامي كه توجه انسان از همه جا بريده شود، به وضعيت آگاهانه درمي آيد. مانند كساني كه براثر تلاش زياد در راه بندگي خداوند حضور و وجود خداوند را روشن تر و آگاهانه تر از هرچيز ديگر درك مي كنند.
در گذشته درك بعضي از مضامين آن آيات و روايات براي انسان ها دشوار بود، ولي به بركت پيشرفتي كه در علوم عقلي و تجربي حاصل آمده، تا حدودي فهم آنها براي ما ميسور شده است. خداوند در كلام خود از عالم ميثاق و عالم ذرّ خبر مي دهد كه همة انسان ها حضور خداوند را درك كرده اند و با او ميثاق بندگي بسته اند و مي فرمايد:
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ * أَوْ تَقُولُوا إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ؛(114) هنگامي كه پروردگارت از پشت آدمي زادگان، فرزندانشان را برآورد و ايشان را بر خودشان شاهد قرار داد كه آيا من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: چرا، شهادت داديم. [و خدا اين كار را انجام داد] تا روز قيامت نگوييد كه ما از اين مطلب غافل بوديم، يا نگوييد كه پدران ما پيش از اين شرك ورزيدند و ما نسلي بوديم از پَسِ ايشان [و دنباله رو آنان] پس آيا ما را به خاطر كارهاي باطل گرايان هلاك مي سازي؟
اين دو آيه از آيات مشكل قرآن ازنظر تفسير است و مفسران در مقام توضيح جمله جملة اين دو آيه و ارتباط مطالب آنها با هم و بيان لبّ معناي آنها، اختلاف نظرهايي دارند. سؤال هاي زيادي دربارة همة جملات اين دو آيه مطرح شده، تاآنجا كه برخي گفته اند كه اين دو آيه از