صفحه ١٣٩

اما منظور از آن در سخن امام سجاد(عليه السلام) حالت روان شناختي نيست، بلكه ميل و جاذبه است و منظور از «عواطف رأفتك» جاذبه ها و ميل رأفت خدا به سوي بندگان است. اطلاق «عاطفه» بر حالت خاص رواني نيز ازآن جهت است كه عاطفة انسان نسبت به شخص ديگر، ميل انسان در خدمت و توجه به او را برمي انگيزاند. منظور از «عوارف» كه جمع «عارفه» است، عطايا و آثار رحمت الهي است.
حضرت پس از آنكه مي فرمايند ما تنها دو وسيله براي توسل و تقرب به خداوند داريم كه عبارت اند از جاذبه هاي مهرباني خدا و شفاعت رسول اكرم(صلى الله عليه وآله)، از خداوند مي خواهند كه آنها را وسيلة آمرزش و سبب دستيابي به سعادت و رضوانش قرار دهد. شايد در ذكر آن دو وسيله و بيان اينكه ما به جز آن دو، وسيله اي براي تقرب به خدا نداريم و درخواست اينكه خداوند آن دو را سبب نيل به آمرزش و رضوانش قرار دهد، عنايتي وجود دارد و آن اينكه حتماً با تحقق آن دو وسيله، سعادت انسان تضمين مي شود. بايد مهر و رحمت الهي متوجه انسان شود، تا انسان مشمول شفاعت پيامبر(صلى الله عليه وآله) گردد. درصورتي انسان از شفاعت برخوردار مي شود كه استعداد و ظرفيت برخورداري از آن را در خود فراهم آورد و در حفظش نيز بكوشد و اين ظرفيت و استعداد بدون عواطف رأفت و رحمت الهي حاصل نمي شود. پس اول بايد چتر رحمت الهي بر سر انسان سايه افكند، تا لياقت بهره مندي از شفاعت در انسان پديد آيد، آن گاه انسان با شفاعت به ساحل نجات و سعادت دست مي يابد؛ البته شفاعت، پرتوي از رحمت الهي است و به آن بازگشت دارد.