معارف بوک

مراتبي از شرک توأم‌اند و هريک که قوي‌تر باشد، طرف مقابلِ آن، ضعيف‌تر خواهد بود. بنابراین در کنار ایمانِ ضعیف قطعاً مرتبه‌ای از شرک وجود دارد. ازاین‌رو، قرآن کریم مي‌فرمايد: وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللّهِ إِلاَّ وَهُم مُّشْرِكُون؛(585) «و بيشتر آنها كه مدعىِ ايمان به خدا هستند، مشرك‌اند!»
این آیة شریف، بیانگر این حقیقت است که ايمان اکثر مردم، توأم با شرک است؛ زیرا ايمان آنها ضعيف بوده، در کنار ایمانِ ضعیفْ شرک وجود دارد. هرچه ايمان قوي‌تر گردد، شرک ضعيف‌تر و ريا در عبادت کمتر مي‌شود.
برای بیان مراتبِ شرک از مثالي می‌توان بهره برد: برخي هیچ قصدی از نماز ندارند، جز اینکه ديگران آنها را بر سر نماز ببينند! اینان انسان‌هایی بسیار ریاکار هستند، اما همة انسان‌ها به اين شدت رياکار نيستند. برخي نماز را با اخلاص مي‌خوانند، اما اگر ديگران خبردار شوند، خوش‌حال مي‌شوند. اين حالت هم مرتبه‌اي از شرک است. عبادت خالص آن است که دیدن یا ندیدن دیگران به حال انسان تفاوتی نداشته باشد. اگر عکس‌العمل مردم در رفتار انسان اثرگذار باشد، معلوم مي‌شود که مرتبه‌اي از شرک در وجود او رخنه کرده است.
مرتبة دیگر شرک، به نيت انسان بازمی‌گردد. اگر در قصد انسان چیزی جز اطاعت و امتثال امر خداوند وجود داشته باشد، نیت و قصد وی را نمی‌توان نیت و قصد خالص دانست، بلکه مرتبه‌ای از شرک در آن وجود دارد. اگر خدای متعال بگويد: «واجب است نماز بخواني و حتي اگر نماز بخواني تو را به بهشت نمي‌برم»، يا بگويد: «اگر نماز هم بخواني، تو را به جهنم مي‌برم»، آيا ما باز نماز مي‌خوانيم؟ اگر پاسخ منفي است، معلوم