معارف بوک

وَمِنْ ذُرِّيَّتي‏ قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمين؛(548) و [به خاطر آوريد] هنگامى كه خداوند، ابراهيم را با وسايل گوناگونى آزمود. پس او به‌خوبى از عهدة اين آزمايش‌ها برآمد. خداوند به او فرمود: من تو را امام مردم قرار دادم. ابراهيم عرض كرد: و از دودمان من [نيز امامانى قرار بده!] خداوند فرمود: پيمانم [فرمانم] به ستمكاران نمى‏رسد!
ابراهيم(عليه السلام) که قهرمان میدان توحيد و خداپرستي است، به مقامی می‌رسد که خداوند حساس‌ترین امتحان‌های توحیدی را برای او پیش می‌آورد. هنگامی که نمرود، آتشی عظیم برافروخت و ابراهیم(عليه السلام) را در منجنیق قرار داد تا او را در آتش بيندازد، جبرئيل به نزد وی آمده، برای یاری‌اش اعلام آمادگی کرد و گفت: آیا درخواستی داری؟ ابراهیم(عليه السلام) که به‌سوي زبانه‌های بلند آتش پرتاب شده و در میان زمین و آسمان قرار گرفته بود، در پاسخ به جبرئیل امین چنین می‌گوید: أَمَّا إِلَيكَ فَلا؛(549) «اما از تو، هرگز!»
امتحان الهی تا چنین مراتب حساسی پيش رفته، ولیِّ خدا در موقعیتی قرار می‌گیرد که مشخص شود آیا در آن حالت، ميل و توجهي به فرشتگان مقرّب خداوند پيدا مي‌کند يا نه؟ اگر ابراهیم(عليه السلام)، در آن موقعیت، پاسخ مثبت به جبرئیل امین می‌داد، از مقام والایش درجه‌ای کاسته مي‌شد. چنين امتحانی و چنین شرايطي براي هر انسانی پیش نخواهد آمد، بلکه فقط از کساني این‌چنین امتحانی به عمل می‌آید که لياقت و شرایط اين امتحان را کسب کرده و مراحل پیش از آن را به‌خوبی گذرانده باشند. مثلاً از دانش‌آموزان دوران ابتدایی، امتحانات تحصیلات تکمیلی گرفته