معارف بوک

فَلاتَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لاتَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلا كَريماً * وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الْذُّلِّ مِنَ الْرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانى صَغِيراً)(1).
و پروردگار تو فرمان مؤكد داد كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر احسان كنيد و چون به پيرى رسيدند، با ايشان با درشتى و دور از ادب سخن مگوى، بلكه سخنان تو با آن ها آميخته با احترام باشد و از روى لطف و رأفت در برابر آن دو تواضع و فروتنى كن و دعاگويشان باش و بگو: پروردگار من! والدين مرا مورد لطف خود قرار ده، چنان كه از كوچكى، مرا پرورش دادند.
   هنگامه پيرى، دورانى است كه پدر و مادر، ضعيف و از كار افتاده شده و به فرزند خويش نياز حياتى دارند. از اين رو، فرزند اخلاقاً و شرعاً بايد حقوق آنان را به ويژه، در اين موقعيت رعايت كند. پدر و مادر تا جوان هستند، معمولا در امور مالى و غيرمالى، نيازى به فرزند خود ندارند و شايد بيش از فرزند خويش كار و تلاش كنند و حتى، به فرزند خود كمك هم مى كنند؛ اما به هنگام پيرى، ديگر قادر نيستند مانند جوانان، براى زندگى تلاش كنند، به ويژه كه دوران پيرى معمولا با بيمارى ها و گرفتارى هاى ديگرى نيز همراه است. طبعاً در چنين موقعيتى، آنان نيازمند كمك و پرستارىِ فرزندان خويش هستند كه بايد با كمال صبر و حوصله انجام گيرد.
   در رفتار فرزند با چنين افراد پير و ناتوانى، در بسيارى از موارد، ممكن است فرزند اوقات تلخى، كم حوصلگى و اظهار خستگى كند. قرآن مجيد روى اين موارد، به طور ويژه، تكيه كرده و به انسان توصيه مى كند كه اظهار خستگى نكند و آخ نگويد و طورى نباشد كه پدر و مادر پير او احساس كنند كه فرزندشان از خدمت كردن به آنان خسته شده است: (فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَ لاتَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلا كَرِيماً).
   سپس مى فرمايد: (وَاخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ). مفسران در توضيح اين جمله ـ كه در فارسى، معادلى برايش نداريم ـ گفته اند: پرندگان زمانى كه مى خواهند در برابر پرنده ديگر يا در برابر كسى كه به آن ها رسيدگى مى كند، خضوع كنند، بال هايشان را روى زمين فرود مى آورند. خداوند در اين آيه مى فرمايد: حالت شما در برابر والدين، بايد همانند