معارف بوک

احسان خواهد بود؛ زيرا كارى است كه توقع كار ديگرى در ازاى آن از طرف مقابل نمى رود و آن چنان كه قرآن مجيد در وصف آن، از قول افراد محسن و نيكوكار نقل مى كند، اين كار را تنها براى خدا انجام مى دهند؛ چنان كه در آيه شريفه آمده است:
(وَيُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكيناً وَيَتيماً وَاَسيراً * اِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللّهِ لانُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَلاشُكُوراً)(1).
به خاطر دوستىِ خدا به مسكين و يتيم و اسير غذا دهند و (گويند) تنها براى كسب خشنودىِ خدا شما را اطعام كنيم و از شما هيچ توقع پاداش و حتى انتظار تشكر و سپاس نداريم.
   اين آيه نشان مى دهد كه اين نوع كارها، يعنى كارهايى كه اساس آن ها احسان است، تنها براى رضاى خدا انجام مى شود و انتظار خدمت متقابل يا كارى مادى از طرف مقابل در ازاى آن نمى رود. بنابراين، مى توان گفت: يكى از ويژگى هاى بارز احسان، همين است كه براى خدا باشد و در زمره عبادت ها قرار دارد، نه معاملات، برخلاف عدل كه بر موارد و مصاديق معاملات هم صدق مى كند. اكنون جاى آن است كه برخى موارد احسان را به طور گذرا بيان كنيم.

1. زكات
عنوان «زكات» در اصطلاح ما، نوعى ماليات واجب شرعى است، مالياتى كه از طرف شارع مقدس، حدود و متعلقات و مقدار و نصاب و مصارفش تعيين شده است؛ ولى در اصطلاح قرآن و در اصل لغت، اختصاص به آن ماليات خاص ندارد. به بيان ديگر، زكات در قرآن كريم، اعم است از زكات واجب، كه در شرع تعيين شده، و احسان هايى كه انسان به اشخاص مستمند مى كند؛ مانند آن كه در قرآن آمده است:
      (الَّذِينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَهُمْ راكِعُونَ)(2).
   كه شأن نزول آن، چنان كه مفسران گفته اند و در روايات آمده است على(عليه السلام) است كه در حال ركوع، انگشترىِ خود را درآورد و به نيازمندى داد كه در مسجد از مردم كمك مى خواست.