البته اين سفارش تا آن جا عملى است كه امكان تنگ تر نشستن وجود داشته باشد؛ اما اگر ظرفيت مجلس تكميل شد، ديگر اين سفارش، عملى نخواهد بود.
سفارش دوم ـ كه خصوصى تر است و جنبه همگانى ندارد، بلكه در مورد بعضى افراد شاخص و ممتاز بايد رعايت شود ـ اين است كه در همان حال هم كه مجلس پر است و جايى براى تازه وارد نيست، بر مسلمانان لازم است كه در مورد افرادى كه امتياز علمى يا تقوايى و ايمانى دارند، ايثار كنند و به احترامشان جاى خود را به آنان بدهند.
سفارش ضمنى اى كه مى توان از اين آيه استفاده كرد، رعايت مقام و موقعيت و احترام افراد دانشمند و مؤمن و با تقوا است در دادن جاى مناسب به آنان براى نشستن در مجلس؛ زيرا از يك سو مى دانيم كه علت حكم صريح اين آيه درباره ايثاركردن و جادادن به بعضى افراد، لزوم رعايت احترام آن ها است و از سوى ديگر، چون معمولا در هر مجلس، جاهاى مختلفى وجود دارد، اگر احترام گذاشتن به افرادى كه احترامشان لازم است، ايجاب مى كند كه در جاى خاصى از مجلس بنشينند، بايد آن جاى خاص را به او داد، هر چند به اين صورت باشد كه اين شخص، از آن جا برخيزد و در جاى پايين ترى بنشيند.
البته بايد توجه داشت كه شأن نزول آيه اين است كه مسلمان ها نزد پيغمبر در حلقه تنگ مى نشستند و كسانى كه بعداً مى آمدند و با پيغمبر كار داشتند، به او دست نمى يافتند. اين سفارش خداوند، در اصل براى اين بوده كه همه بتوانند نزد پيغمبر خدا بروند.
و) شنيدن و تحمل سخن ديگران
يكى ديگر از آدابى كه از سيره پيغمبر اكرم(ص) استفاده مى شود و در قرآن كريم نيز به آن اشاره شده است و براى كسانى كه رهبرى و مديريت عده اى را بر عهده دارند، اهميت بسيار دارد، شنيدن و تحمل گفته ها و انتقادات ديگران است؛ زيرا ديگران با چنين كسانى كه به گونه اى شاخص هستند، به طور طبيعى، بسيار سروكار دارند، به آنان مراجعه مى كنند و انتقادات و پيشنهادهايى دارند و مسائلى را درباره مصالح و مفاسد جامعه مطرح مى كنند كه معمولا بسيارى از آن ها به جا و قابل قبول نيست.
اين رهبران، پيشوايان و مديران، بايد چگونه عكس العملى در برابر اين سخنان داشته باشند و چه وظيفه اى در برابر چنين افرادى دارند؟ براى پاسخ دادن به اين پرسش،