(وَ وَصَّيْنا الاِْنْسانَ بِوالِدَيْهِ حُسْناً وَإِنْ جاهَداكَ لِتُشْرِكَ بى ما لَيْسَ لَكَ بِه عِلْمٌ فَلاتُطِعْهُما)(1).
ما انسان را نسبت به پدر و مادرش به نيكى توصيه كرديم؛ ولى اگر پدر و مادر تلاش كردند تا به من از روى جهل، شركورزى، ديگر آنان را اطاعت مكن.
بنابراين، جمله (وَ اِنْ جاهَداكَ...) گوياى آن است كه اطاعت از پدر و مادر تا آن جا لازم است كه آنان تو را به كفر نكشانند.
مقارنت اين دو مطلب مى رساند كه تا چه اندازه انسان بايد در برابر پدر و مادر، خاضع باشد.
قرآن و اولويت مادر
آيه هاى ديگرى نيز در قرآن هست كه ضمن تأكيد بر بزرگىِ حق والدين و لزوم جبران آن، زحمت هاى طاقت فرسا و جبران ناپذير مادر را گوشزد مى كند.از جمله، در سوره لقمان آمده است:
(وَ وَصَّيْنَا الاِنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ اُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْن وَ فِصالُهُ فى عامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لى وَ لِوالِدَيْكَ إِلىَّ الْمَصِيرُ)(2).
انسان را درباره پدر و مادرش توصيه نموديم، (به ويژه) كه مادرش با ضعف و زحمت طاقت فرسا او را در رحم خود پروراند و در دو سال او را شير داد، كه مرا و پدر و مادرتان را شكر و سپاس گزاريد كه حركت شما به سوى من است.
در اين آيه، بر حق مادر تأكيد بسيار شده است؛ چنان كه در روايات نيز حق مادر، بيش از حق پدر تعيين گرديده است. نخست در مورد والدين، هر دو سفارش مى كند؛ اما جمله هاى بعد، همگى يادآورىِ حق مادر و زحمت هايى است كه در دوران باردارى، شيردهى و پرورش فرزند مى كشد و هدف، بيان حكمت اين است كه چرا اين همه درباره والدين و به ويژه، مادر توصيه به احسان و نيكى مى كند.
سپس جمله (أَنِ اشْكُرْلى وَ لِوالِدَيْكَ) آمده، كه از تعبيرات عجيب قرآن است و در هيچ جاى قرآن، همانندى براى آن سراغ نداريم. خداوند سفارش مى كند كه اول، شكر مرا به