در زمان پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) نيز كفار، بسيار ميل داشتند كه مسلمان ها به گونه اى با ايشان كنار بيايند و شايد در بين مسلمان ها و مؤمنان هم كسانى محافظه كار و راحت طلب بودند و نمى خواستند كار به جنگ و جدال بكشد كه خداوند در قرآن به آن اشاره كرده، مى فرمايد:
(وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ)(1).
دوست مى داشتند كه قدرى نرمش و انعطاف داشته باشى تا آن ها هم با تو كنار بيايند و نرمش داشته باشند.
اما بايد توجه داشت كه در مسائل اصولى، جايى براى انعطاف، نرمش، اغماض و چشم پوشى وجود ندارد و بر چنين مسائلى بايد با صراحت و قاطعيت تأكيد كرد. قرآن هم در موارد مختلف نشان مى دهد كه در بعضى مسائل نمى توان با انعطاف و سستى و مداهنه برخورد كرد؛ مانند:
(قُلْ يا اَيُّها الْكافِرُونَ * لا اَعْبُدُ ما تَعْبُدُون * وَ لااَنْتُمْ عابِدُونَ مااَعْبُدُ * وَلااَنَا عابِدٌ ما عَبَدْتُّمْ * وَ لااَنْتُمْ عابِدُونَ مااَعْبُدُ * لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِىَ دِينِ)(2).
بگو: اى كافران! من نمى پرستم بت هايى را كه شما مى پرستيد و شما نيز پرستنده خدايى نيستيد كه من مى پرستم. نه من پرستنده بت هاى شما مى شوم، نه شما پرستنده خداى من. دين شما براى خودتان و دين من هم براى خودم.
خداوند در اين سوره به پيغمبر دستور مى دهد كه با صراحت به آن ها بگويد: دين چيزى نيست كه ما با شما درباره آن مصالحه كنيم و مثلاً قرار بگذاريم كه يك روز بت هاى شما را بپرستيم و يك روز خداى ما را. مسائل اصولى، سروكار با سرنوشت واقعىِ انسان ها و كمال حقيقيشان دارند و به هيچوجه نبايد قربانىِ سهل انگارى و انعطاف پذيرى و اجمال گويى شوند. البته در ديگر موارد جزئى، گاهى ممكن است مصالحى ايجاب كند كه سخن صريح نگوييم و اظهارات، همراه با نوعى مجامله و انعطاف باشد.
2. ملايمت
يكى ديگر از اوصاف و ارزش هاى مثبت در سخن گفتن، نرمى و ملايمت است، در برابر