معارف بوک

به آيه اى از قرآن كريم اشاره مى كنيم كه از آن، سيره و روش پيغمبر در اين باره، كه اسوه و مقتداى مؤمنان است، روشن مى شود. پيغمبر اكرم(ص) هميشه به سخن ديگران گوش مى دادند و اگر هم سخن او درست نبود به رويش نمى آورند. رعايت اين روش در پيغمبر چشمگير بود، تا آن جا كه منافقان، آن را يك عيب مى شمردند مى گفتند: پيغمبر گوش شنوايى است و هر كس، هر چه مى گويد، گوش مى كند. خداوند، اين حقيقت را اين گونه بيان مى كند:
(وَمِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِىَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ قُلْ اُذُنُ خَيْر لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ يُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ امَنوُا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ اَلَيمٌ)(1).
بعضى از ايشان پيامبر خدا را مى آزارند و مى گويند: او گوش است. بگو: گوش خوبى است براى شما، ايمان به خدا و اعتماد به مؤمنان دارد و براى مؤمنان از شما رحمت است، و كسانى كه رسول خدا را مى آزارند، برايشان عذابى دردناك خواهد بود.
   در اين آيه، در جمله (يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ) دو تعبير متفاوت آمده است. يك بار «يؤمن بالله» با «باء» به كار رفته و به اصطلاح متعدى شده و در يك بار، «يؤمن للمؤمنين» با «لام». اين اختلاف در دو تعبير، پرسشى را براى مفسران ايجاد كرده است كه چرا در يكى با «باء» و در ديگرى با «لام» آمده است؟
   به نظر مى رسد فرق بين اين دو تعبير در اين است كه يكى اشاره به تصديق خبر دارد و ديگرى به تصديق مخبر. توضيح آن كه كلمه «يؤمن»، كه متضمن معناى تصديق است، اگر با حرف «باء» متعدى شود، دلالت بر تصديق واقعيت و محتواى خبر دارد؛ مثلا «ايمان بالله» به معناى تصديق وجود خداى متعال است و ايمان به انبيا و كتاب هاى آسمانى، به معناى راست شمردن ادعاى پيامبران و تصديق صحت محتواى كتاب هاى آسمانى است.
   اما هنگامى كه يؤمن با حرف «لام» متعدى مى شود، دلالت بر تصديق گوينده دارد، اعم از آن كه سخنش را هم مطابق با واقع بداند يا نداند. پس معنايش اين است كه دروغ عمدى به گوينده نسبت نمى دهد؛ اما معنايش اين نيست كه محتواى سخن او را هم تصديق مى كند. بنابراين، اين برخورد پيغمبر، زود باورى و ساده انديشى نيست، بلكه