صفحه ٩٨

قلمروهاى گوناگون رفتار انسانى چالشى اساسى قرار داده است. برخى در لزوم برخوردارى افراد، در رده‌هاى گوناگون، از صلاحيت‌هاى اخلاقى معتقد به اصل «همه يا هيچ» هستند. يعنى يا فرد بايد عالى‌ترين مرتبه صلاحيت اخلاقى را داشته باشد، يا بالكل بايد از لزوم داشتن صلاحيت اخلاقى صرف نظر كرد. در زمينه‌هاى مختلف علوم انسانى و از جمله در زمينه فلسفه اخلاق، گروهى داراى چنين گرايشى هستند.

 4. طرد رويكرد ارزشگذارانه كانت در حوزه رفتار
كسانى كه با حوزه معرفتى فلسفه اخلاق آشنايى دارند مى‌دانند كه يكى از مكاتب اخلاقى مطرح و پرطرفدارْ مكتب اخلاقى كانت، فيلسوف معروف آلمانى، است. او معتقد بود كه هر رفتار اخلاقى وقتى داراى ارزش اخلاقى است كه در عالى‌ترين مرتبه و بدون هيچ شائبه و انگيزه جانبى انجام پذيرد و همراه با انگيزه عاطفى، اجتماعى و احساسى نباشد. يعنى اگر انسان خواسته باشد كار خوب و شايسته انجام دهد، بايد آن كار را فقط بدان جهت كه نيك و شايسته است انجام بدهد، نه براى نتيجه‌اى كه بر آن مترتب مى‌شود و نه به جهت ارضاى غرايز و حتّى نه به جهت انگيزه عاطفى. بنابراين، مادرى كه نيمه‌هاى شب با شنيدن ناله كودك خود سراسيمه از خواب شيرين برمى‌خيزد و كودك را در آغوش مى‌گيرد و شير مى‌دهد، گرچه در نظر عموم مردم كار ارزشمندى انجام داده، اما كانت ارزشى براى كار او نمى‌بيند. چون آن مادر به حكم غريزه و از روى دلسوزى و به جهت ارتباط عاطفى شديد با فرزند خود او را شير مى‌دهد و اگر به او شير ندهد احساس ناراحتى مى‌كند و در واقع، با شيردادن فرزند خود، نيازهاى عاطفى، روحى و روانى خويش را تأمين مى‌كند.
   همچنين اگر كسى كارى را بدان جهت كه نتايج خوبى براى جامعه دارد انجام دهد، براى جلب اعتماد مردم در زندگى اجتماعى راست بگويد؛ عملش فاقد ارزش اخلاقى است. راستگويى وقتى داراى ارزش اخلاقى است كه انسان بدان جهت كه راستگويى خوب است راست بگويد. چنانكه مى‌نگريد، كانت براى ارزش اخلاقى شرايط بسيار دشوارى را لازم مى‌داند كه در نتيجه بندرت و بسختى براى ارزش اخلاقى، در نظريه كانت در فلسفه اخلاق،