صفحه ١٥٥

(ثُمَّ اِنَّ رَبَّكَ لِلَّذِينَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهالَة ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَاَصْلَحُوا اِنَّ رَبَّكَ مِنْ بَعْدِها لَغَفُورٌ رَحِيمٌ)(1).
پروردگار تو نسبت به كسانى كه از روى نادانى كار بدى كردند و پس از آن توبه نمودند و خود را اصلاح كردند، پروردگار تو بعد از توبه، بخشنده و آمرزنده است.
   2ـ آيه هايى كه بيش تر به اصلاح اجتماعى نظر دارند:
(وَ قالَ مُوسى لاَِخِيهِ هارُونَ اخْلُفْنى فى قَوْمى وَ اَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ)(2).
موسى به برادرش هارون گفت: در ميان اين قوم، تو جانشين من باش و آنان را اصلاح كن و راه تبهكاران را دنبال مكن.
(وَ ما اُرِيدُ اَنْ اُخالِفَكُمْ اِلى ما اَنْهاكُمْ عَنْهُ اِنْ اُرِيدُ اِلاَّ اْلاِصْلاحَ ما اسْتَطَعْتُ)(3).
(شعيب به قوم خود گفت:) من در آن چه شما را از آن نهى مى كنم، سر مخالفت با شما را ندارم و جز اصلاح شما در حدى كه برايم مقدور است، مقصودى ندارم.
3ـ آيه هايى كه به نوع خاصى از اصلاح اجتماعى نظر دارند:
(فَمَنْ عَفَى وَ اَصْلَحَ فَاَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ)(4).
پس آن كس كه در گذرد و سازش كند، پاداش او بر خداوند است.
   اين آيه، كه بعد از آيه (جَزاءُ سَيِّئَة سَيِّئَةٌ مِثْلُها) آمده، به گذشتن و اغماض از لغزشى كه طرف مقابل با انسان انجام داده و سازش با او نظر دارد.
(وَ بُعُولَتُهُنَّ اَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فى ذلِكَ اِنْ اَرادُوا اِصْلاحاً)(5).
و شوهران آن ها به بازگرداندن آن ها و رجوع به آن ها سزاوارترند، اگر قصد سازش داشته باشند.
   در اين آيه و آيه هاى 35 و 128 سوره نساء، سازش زوجين مورد نظر است.
   4ـ آيه هايى كه به اصلاح ذات البين و ايجاد صلح و سازش ميان دو گروه متخاصم از مردم نظر دارند: