صفحه ٩٢

نیست، بلکه تنها مى خواهد از مواهب مادّى جهان بهره گیرى کند، هر چند از طریق حرام و نامشروع باشد، لذا امام (علیه السلام) مى فرماید: با تشکیل حکومت، هر یک از این دو به هدف خویش مى رسند، در صورتى که اگر حکومت نباشد، همه چیز به هم مى ریزد، نه مؤمن مى تواند عمل الهى انجام دهد، و نه کافر زندگى آرامى خواهد داشت.

* * *

مرحوم سیّد رضى در پایان این خطبه قسمت هایى از آن را به روایتى دیگر نقل مى کند که تفاوت مختصرى با آنچه گذشت دارد. مى گوید: «در روایت دیگرى آمده است که هنگامى که امام (علیه السلام) شعار «لا حُکْمَ إلّا لِلهِ» را شنید فرمود: «آرى من در انتظار حکم الهى درباره شما هستم»؛ (حُکْمَ اللهِ أنْتَظِرُ فیْکُمْ).
این جمله ممکن است اشاره به این باشد که امام (علیه السلام) از سخن خود آن ها اقتباس کرد و فرمود: این که مى گویید حکم از آن خداست، من انتظار این حکم الهى را درباره شما مى کشم که او شما را به دلیل لجاجت، و ایجاد شکاف در صفوف مسلمین به مجازات دردناک گرفتار کند!
یا اشاره به این که من انتظار این را مى کشم که با شما اتمام حجّت شود و آن ها که بر لجاجت و گمراهى خویش بمانند حکم خدا را درباره آن ها اجرا کنم!
مرحوم سیّد رضى سپس مى افزاید: (طبق این روایت) امام (علیه السلام) فرمود: «اما در حکومت حاکم نیکوکار، شخص پرهیزکار به خوبى انجام وظیفه مى کند، و در حکومت حاکم بدکار، شخص شقى و ناپاک از آن بهره مند مى شود تا اجلش سرآید و مرگش فرا رسد»؛ (أَمَّا الْإِمْرَةُ الْبَرَّةُ فَیَعْمَلُ فِیهَا التَّقِیُّ؛ وَأَمَّا الْإِمْرَةُ الْفَاجِرَةُ فَیَتَمَتَّعُ فِیهَا الشَّقِیُّ، إلى أَنْ تَنْقَطِعَ مُدَّتُةُ، وَتُدْرِکَهُ مَنِیَّتُهُ).
با توجه به این که مفهوم این سخن این است که در حکومت پاکان، فاجران از تمتّع مباح نیز محروم اند و در حکومت فاجران، مؤمنان هیچ گونه آرامش