صفحه ٥٩٥

پارسایى ورزیده باشم»؛ (وَ زُهْدآ فِیمَا تَنَافَسْتُمُوهُ(1) مِنْ زُخْرُفِهِ(2) وَزِبْرِجِهِ(3)).
امام (علیه السلام) در عبارات کوتاه این خطبه حقایق مهمّى را بیان فرموده است:
نخست این که: او از همه افراد براى جانشینى رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شایسته تر بود وآن هایى که به دلیل منافع شخصى یا کینه و حسادت، او را از حقّ خود بازداشتند، هم بر او ستم کردند، و هم بر مسلمین (که آن ها را از چنین پیشواى شایسته اى، محروم ساختند).
دیگر این که: سکوت امام (علیه السلام) و تسلیم شدن دربرابر شرایط موجود، هرگز بى قید وشرط نبود؛ بلکه مشروط به این بوده که کار مسلمانان سامان یابد و بر کسى ظلم و ستمى نشود.
و همچنین امام (علیه السلام) دربرابر این سکوت تلخ و بسیار رنج آور، اجر و پاداش الهى را طلبید و در ضمن مى خواست اثبات کند که آنچه آن ها از زرق وبرق دنیا، براى آن به اصطلاح «سر و دست مى شکنند» چیز بى ارزشى است، که در ترازوى سنجش افکار بلند امام (علیه السلام) وزنى ندارد.

پاسخ به چند پرسش
در این جا چند سؤال باقى مى ماند:
نخست این که: آیا مفهوم این سخن آن است که سکوت امام (علیه السلام) در دوران

1- «تَنَافَسْتُمُوه» از ریشه «مُنافسه» به معناى رقابت در به دست آوردن چیزى است که آن را نفیس مى شمرند (هر چند درواقع نفیس نباشد) و اشیاى مرغوب را به این دلیل «نفیس» مى گویند، که انسان نفس خود را براى به دست آوردن آن، به زحمت مى اندازد.
2- «زُخْرُف» در اصل به معناى طلاست و به معناى زینت نیز اطلاق شده است و گاه گفته اند که در اصل به معناى زینت است و اگر به طلا «زخرف» گفته مى شود، چون یکى از وسایل زینتى است و «مزخرف» به سخنان فریبنده و به ظاهر زیبا گفته مى شود و همچنین به خانه هاى زینتى و مانند آن.
3- «زِبْرِج» نیز مانند «زُخرف» به معناى طلا و زینت آمده است و نیز به هرچیزى که ظاهر زیبایى داشته باشد ـ هر چند در باطن برخلاف آن باشد ـ اطلاق شده است.