إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ آلْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ، وَأَحْکَامٌ تُبْتَدَعُ، یُخَالَفُ فِیهَا کِتابُ اللهِ، وَیَتَوَلَّى عَلَیْهَا رِجَالٌ رِجَالا، عَلَى غَیْرِ دِینِ اللهِ، فَلَوْ أَنَّ آلْبَاطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزَاجِ آلْحَقِّ لَمْ یَخْفَ عَلَى آلْمُرْتَادِینَ؛ وَلَو أَنَّ آلْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْبَاطِلِ، آنْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ آلْمُعَانِدِینَ؛ وَلکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هذَا ضِغْثٌ، وَمِنْ هذَا ضِغْثٌ، فَیُمْزَجَانِ! فَهُنَالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیطَانُ عَلَى أَوْلِیَائِهِ، وَیَنْجُو «الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ آللهِ آلْحُسْنَى».
ترجمه
آغاز پیدایش فتنه ها پیروى از هوى وهوس ها و بدعت هایى است که با کتاب خدا مخالفت دارد و گروهى (چشم و گوش بسته یا هوى پرست آگاه) به پیروى از آن ها برمى خیزند و برخلاف دین خدا از آن ها حمایت مى کنند. اگر باطل از آمیختن با حق خوددارى مى کرد بر کسانى که طالب حقّاند پوشیده نمى ماند. واگر حق، از باطلِ آمیخته شده با آن، پاک و خالص مى شد زبان دشمنان ومعاندان از آن قطع مى گشت. ولى بخشى از این گرفته مى شود و بخشى از آن و این دو را به هم مى آمیزند واین جاست که شیطان بر دوستان و پیروان خود مسلّط مى شود. و «تنها کسانى که مشمول رحمت خدا بودند» از آن نجات مى یابند.
شرح و تفسیر
سرچشمه فتنه ها
در این که تاریخ صدور این خطبه چه زمانى بوده و در چه شرایط و حال