صفحه ٤٢٤

واسف انگیز نیست؟ همین است که امام (علیه السلام) در جمله هاى مورد بحث، براى آن تأسّف مى خورد.
در پایان، امام (علیه السلام) با یک دعاى بسیار پرمعنا و آموزنده، خطبه را پایان مى دهد ومى فرماید: «از خداوند سبحان مى خواهیم که ما و شما را از کسانى قرار دهد که هیچ نعمتى آنان را مست و مغرور نمى سازد، و هیچ هدفى آن ها را از اطاعت فرمان پروردگار بازنمى دارد، و بعد از فرارسیدن مرگ، پشیمانى و اندوه به آنان روى نمى آورد»؛ (نَسْأَلُ اللّهَ سُبْحَانَهُ أَنْ یَجْعَلَنَا و إِیَّاکُمْ مِمَّنْ لاَتُبْطِرُهُ(1) نِعْمَةٌ وَلاَتُقَصِّرُ بِهِ عَنْ طَاعَةِ رَبِّهِ غَایَةٌ، وَ لاَتَحُلُّ بِهِ بَعْدَ الْمَوْتِ نَدَامَةٌ وَ لاَ کَآبَةٌ(2)).
امام (علیه السلام) در این سه جمله ـ که در مقام دعا ذکر کرده ـ سه درس دیگر به همگان مى دهد؛ نخست این که: مراقب باشید نعمت هاى الهى شما را مست ومغرور نکند؛ دوم: مواظب باشید اهداف مادّى، شما را از اطاعت خدا بازندارد؛ سوم این که: کارى کنید که اگر مرگتان فرارسید، نادم و پشیمان و اندوهناک نباشید وآمادگى کافى براى آن به دست آورده باشید!

نکته ها
1. فلسفه پنهان بودن مرگ

در این خطبه اشاره اى به مسئله پنهان بودن مرگ شده است (فَإِنَّ أَجَلَهُ مَسْتُورٌ عَنْهُ) و این یکى از رازهاى مهمّ خلقت است؛ هیچ کس نمى داند یک ساعت