معارف بوک

شرح و تفسیر
واى بر انسان هاى غافل!
امام (علیه السلام) در این بخش که درواقع نتیجه گیرى از بخش هاى گذشته است و با «فاء» تفریع شروع مى شود مى فرماید: «بنده باید از پروردگارش بترسد، خویشتن را اندرز دهد، توبه را مقدّم دارد، و بر شهوات خود چیره شود»؛ (فَاتَّقَى عَبْدٌ رَبَّهُ، نَصَحَ نَفْسَهُ، وَ قَدَّمَ تَوْبَتَهُ، وَ غَلَبَ شَهْوَتَهُ).(1)
در جمله اوّل، دستور به تقوا مى دهد که درواقع توضیحى است براى جمله «فَتَزَوَّدُوا فِی الدُّنْیَا» که قبلاً آمده بود؛ زیرا مى دانیم بهترین زاد و توشه ها زاد وتوشه تقواست. و روى عنوان عبودیّت که انگیزه تقواست تکیه مى کند وبعدازذکراین اجمال، به تفصیلِ آن در سه جمله مى پردازد: نخست اندرز دادن خویش و به دنبال آن توبه کردن و سرانجام بر شهوات غالب شدن، که درمجموع یک نسخه کامل براى سعادت انسان هاست؛انسانى که از اندرز خویش غافل شود به سراغ توبه و جبران گذشته نمى رود و چنین انسانى مغلوب شهوات مى شود.
سپس اشاره به مطلبى مى کند که در حقیقت دلیلى است براى آنچه در جمله قبل آمده، مى فرماید: «زیرا مرگِ او ازنظرش پنهان است و آرزویش وى را فریب مى دهد، شیطان همواره مراقب اوست و گناه را در نظرش جلوه مى دهد تا مرتکب شود، و او را در آرزوى توبه نگه مى دارد، تا آن را به تأخیر اندازد وهنگامى که مرگ بر او هجوم مى آورد در غافل ترین حالت باشد!»؛ (فَإِنَّ أَجَلَهُ مَسْتُورٌ عَنْهُ، وَ أَمَلَهُ خَادِعٌ لَهُ، وَ الشَّیْطَانُ مُوَکَّلٌ بِهِ، یُزَیِّنُ لَهُ الْمَعْصِیَةَ لِیَرْکَبَهَا، وَیُمَنِّیهِ التَّوْبَةَ لِیُسَوِّفَهَا(2)، إِذَا هَجَمَتْ مَنِیَّتُهُ عَلَیْهِ أَغْفَلَ مَا یَکُونُ عَنْهَا).