صفحه ٨٦

زورمندان گرفته مى شود، و به این ترتیب نیکوکاران در رفاه قرار گرفته و از دست بدکاران در امان هستند.
و در روایت دیگرى آمده است که هنگامى که امام علیه السلام شعار «لا حُکْمَ إِلاَّ لِلهِ» را شنید فرمود: آرى من در انتظار حکم الهى درباره شما هستم.
سپس فرمود: اما در حکومت حاکم نیکوکار، شخص پرهیزکار به خوبى انجام وظیفه مى کند و در حکومت حاکم بدکار، شخص شقى و ناپاک از آن بهره مند مى شود تا اجلش سرآید و مرگش فرارسد!
زورمندان گرفته مى شود، و به این ترتیب نیکوکاران در رفاه قرار گرفته و از دست بدکاران در امان هستند.
و در روایت دیگرى آمده است که هنگامى که امام (علیه السلام) شعار «لا حُکْمَ إِلاَّ لِلهِ» را شنید فرمود: آرى من در انتظار حکم الهى درباره شما هستم.
سپس فرمود: اما در حکومت حاکم نیکوکار، شخص پرهیزکار به خوبى انجام وظیفه مى کند و در حکومت حاکم بدکار، شخص شقى و ناپاک از آن بهره مند مى شود تا اجلش سرآید و مرگش فرارسد!

شرح و تفسیر
اشتباه بزرگ خوارج

امام (علیه السلام) در نخستین بخش از این خطبه اشاره به شعار «لا حُکْمَ إلاَّ لِلهِ» کرده، مى فرماید: «این سخن حقّى است که آن را تحریف کرده اند و معناى باطلى از آن اراده شده است»؛ (کَلِمَةُ حَقٍّ یُرَادُ بِهَا بَاطِلٌ).
سپس در توضیح این سخن جمله کوتاه و پرمعنایى بیان مى کند، مى فرماید : «آرى حکم مخصوص خداست ولى این گروه مى گویند: حکومت و فرماندهى مخصوص خداست»؛ (نَعَمْ إِنَّهُ لاحُکْمَ إِلاَّ لِلهِ ولکِنَّ هؤُلاءِ یَقُولُونَ: لاَ إِمْرَةَ إِلاَّ لِلّهِ).
خطاى بزرگ خوارج در این بود که آن ها شعار (اِنِ الْحُکْمُ إِلّا لِلهِ) را که برخاسته از قرآن بود چنین تفسیر مى کردند که هرگونه «حکمیت و داورى» و«حاکمیت»، یعنى حکمرانى در میان مردم، مخصوص خداست، و به همین دلیل با مسئله حکمیت مخالفت کردند و آن را نوعى شرک شمردند، چراکه براى غیر خدا حقّ حکومت و داورى قرار داده شده است!
بدیهى است که اگر حکمیت و داورى مخصوص خدا باشد، باید حکمران میان مردم نیز خدا باشد، بنابراین اصل حکومت باید از بین برود و به تعبیر