صفحه ٥٣٨

آن گوینده به عزایش بنشیند! اگر آن ها ظرفیت مى داشتند، این ها پیمانه اى بود (از علوم و دانش ها و معارف والا) که رایگان در اختیارشان قرار مى گرفت. «وبه زودى خبر آن را خواهید دانست».

شرح و تفسیر
باز هم گله شدید از دوستان نادان

همان گونه که اشاره شد، این خطبه بعد از ماجراى صفّین ایراد شده است، ماجرایى که دردناک ترین خاطره زمان حکومت على (علیه السلام) بود؛ چراکه مسلمانان تا آستانه پیروزى پیش رفتند، ولى براثر فریبکارى دشمن وساده لوحى گروهى از لشکریان على (علیه السلام) نه تنها پیروزى را براى همیشه از دست دادند، بلکه اسباب تفرقه و نفاقِ داخلىِ لشکر نیز فراهم شد و اختلاف چنان در میان آنان بالا گرفت که سرانجام به جنگ و خون ریزى داخلى منتهى شد.
امام (علیه السلام) که از این حادثه دردناک، دل پرخونى داشت، مردم عراق را مورد نکوهش شدید قرار داده، مى فرماید: «امّا بعد، اى مردم عراق! شما به زن باردارى مى مانید که در آخرین روزهاى دوران حملش، جنین خود را ساقط کند و با این حال قیّم و سرپرستش نیز بمیرد و بیوگى او به طول انجامد (سپس از دنیا برود) ومیراثش را دورترین بستگانش ببرند (چراکه نتوانست فرزند سالمى به دنیا آورد)»؛ (أَمَّا بَعْدُ یَا أَهْلَ الْعِرَاقِ، فَإِنَّمَا أَنْتُمْ کَالْمَرأَةِ آلْحَامِلِ، حَمَلَتْ فَلَمَّا أَتَمَّتْ أَمْلَصَتْ(1) وَ مَاتَ قَیِّمُهَا، وَ طَالَ تَأَیُّمُهَا(2)، وَوَرِثَهَا أَبْعَدُهَا).
در این جمله هاى کوتاه، تشبیهات ظریف و نکات بسیار دقیقى نهفته شده