مَا جَهِلُوا؛ مردم دشمن چیزى هستند که نمى دانند»، به مخالفت و دشمنى با آن از طریق تکذیب و مانند آن برخاستید.
جمله «وَیْلُ اُمِّه» ـ با توجه به این که کلمه «وَیْل» گاه به عنوان دعاى شرّ به کار مى رود و گاه به عنوان ترحّم یا تعجّب ـ ازسوى مفسّران نهج البلاغه دوگونه تفسیر شده است: گاه گفته اند که منظور، تأسّفِ آن حضرت براى زحماتى است که در حقّ آن جمعیّتِ نااهل کشید؛ و گاه گفته اند که منظور، نفرین در حق منافقانى است که پیوسته در حکومت آن حضرت، مشغول فسادانگیزى بودند؛ و معناى دوم مناسب تر به نظر مى رسد.
نکته ها
1. نخستین کسى که ایمان آورد على (علیه السلام) بود
نه تنها در این خطبه، بلکه در بعضى دیگر از خطبه هاى نهج البلاغه نیز به این معنا تصریح شده است که على (علیه السلام) نخستین کسى بود که به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) ایمان آورد (البتّه حضرت خدیجه (علیها السلام) از میان زنان، اوّلین نفر بود).
بعضى از متعصّبان «اهل سنّت» مانند نویسنده کتاب البدایة و النهایه(1) خواسته اند این مطلب را به بهانه هایى انکار کنند؛ در حالى که هم روایات، این مطلب را تأیید مى کند و هم تاریخ اسلام.
مرحوم علّامه امینى در جلد سوم الغدیر حدود «یک صد» حدیث در این باره از منابع اهل سنّت نقل کرده است، که بعضى از آن ها از شخص رسول الله (صلی الله علیه و آله) نقل شده وبعضى از صحابه، یا تابعین. ازجمله:
الف) در حدیثى از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مى خوانیم که فرمود: «أَوَّلُکُمْ وَارِداً عَلَىَّ