و بیم آن مى رفت که عده اى زیر دست و پا از میان بروند. این هجوم عجیب از کجا سرچشمه گرفت؟ ظاهرآ دلیلى جز این نداشت که مردم از شرایط زمان خلفا، به خصوص عثمان و زیر پا ماندن ارزش هاى اسلامى و تقسیم ناعادلانه بیت المال در میان منسوبین خلیفه و دادن پست هاى کلیدى کشور اسلامى به دست نااهلان، چنان ناراحت و نگران بودند که براى نجات خود راهى جز پناه بردن به کسى که تمام ارزش هاى اسلامى را در وجود او جمع مى دیدند، نداشتند.
آرى، آن ها تشنه عدالت بودند. تشنه اسلام راستین و ناب، تشنه معارف قرآنى و خالى از هرگونه آمیختگى با خرافات و پیش داورى هاى نادرست، و همه این اموررادر امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) مشاهده مى کردند و تشنه کامان به هنگام مشاهده آب هرگزبه سراغ سراب نمى روند و عاشقانه به آب زلال و گوارا روى مى آورند.
این هجوم عظیم و بى سابقه از یک سو دلیل بر عظمت مقام امام (علیه السلام) و ازسوى دیگر دلیل بر ناراحتى شدید مردم از وضع سابق بود و این هر دو درخور بحث هاى گسترده تاریخى است.(1)
2. بر سر دو راهى جنگ و صلح، و ایمان و کفر!
در بخش اخیر خطبه مشاهده کردیم که امام (علیه السلام) خود را بر سر دو راهى مى بیند یا جنگ یا انکار آنچه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) آورده است.
این به دلیل آن است که جنگ، با تمام زشتى ها و عواقب شوم و مرگبارش، گاه تنها راه مبارزه با ظلم و فساد و بى عدالتى و تنها وسیله ریشه کن کردن فساد در زمین است.