صفحه ٢٣١

سرانجام در پایان این خطبه مى فرماید: «خداوند بسیار برتر است از گفته کسانى که موجوداتى را به او تشبیه کرده و یا ذاتش را انکار مى کنند!»؛ (تَعَالَى آللهُ عَمَّا یَقولُهُ آلْمُشَبِّهُونَ بِهِ وَآلْجَاحِدُونَ لَهُ عُلوّآ کَبِیرآ).
مشبّهه (گروه تشبیه کنندگان) به دو معنا اطلاق مى شود: کسانى که خدا را به بندگانش تشبیه مى کنند و مثلا براى او جسم و اعضا و دست و پا قائل مى شوند و کسانى که موجودات دیگر را به او تشبیه مى کنند و شریک و همتا قرار مى دهند، مثلا به جاى عبادت خداوند، دربرابر بت ها سجده مى کنند.
جمعى از مفسّران نهج البلاغه این جمله امام (علیه السلام) را اشاره به معناى اوّل دانسته اند، در حالى که بعضى دیگر ناظر به معناى دوم مى دانند، که البته با توجّه به تعبیر «اَلْمُشَبِّهُونَ بِهِ» معناى دوم صحیح تر به نظر مى رسد هر چند هر دو گروهِ تشبیه کننده در اشتباه اند؛ زیرا نه او صفات مخلوقات را دارد، که در این صورت، ذات پاکش دستخوش حوادث بود، و نه مخلوقى مى تواند در جایگاه و مقام او قرار گیرد، چراکه هیچ یک از صفات او را ندارد.

نکته
وجودش آشکار و کُنه ذاتش پنهان است

در این خطبه کوتاه اما پرمعنا به چند محور مهم در زمینه اسما و صفات خداوند اشاره شده است: نخست به خفاى کُنه ذات خداوند در عین ظهور وجود او در تمام عالم هستى به گونه اى که نه هیچ کس مى تواند وجودش را انکار کند ونه احدى قدرت دارد احاطه بر کنه ذات پاکش پیدا کند.
و این یکى از آثار نامتناهى بودن وجود مقدس اوست که هرگاه گامى به سوى شناخت کنه ذات او از طریق خرد برداریم شعاع ذات نامحدودش فکر ما را گام ها به عقب برمى گرداند و هر زمان به سوى اوج کنه صفاتش پرواز کنیم بال