صفحه ٥١٥

در این جا این سؤال پیش مى آید که مگر حضور در میدان جهاد، در مقابل دشمنان اسلام و حکومت اسلامى واجب نیست؟ چرا نمى توان مردم را به این کار اجبار کرد و از نیروى قهرى استفاده نمود؟
پاسخ این سؤال، با ذکر یک نکته روشن مى شود و آن این که: اصلِ این کار صحیح است و حکومت اسلامى حق دارد در این گونه موارد از زور استفاده کند، ولى این کار تَبَعات زیادى دارد که احیاناً به خلاف شرع منجر مى شود که نمونه آن، همان کار حجّاج است؛ یعنى گناهکار و بى گناه را از دم شمشیر گذراندن. به علاوه این گونه واکنش هاى شدید دربرابر متخلّفان، بذر بدبینى به قوانین الهى واحکام اسلام را در دل ها مى پاشد؛ چراکه همه مردم تحمّل پذیرش این روش را ندارند و اى بسا این گونه فشارها سبب ارتداد و پشت کردن آن ها به اسلام و قرآن شود. به همین دلیل هرگز پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از این روش استفاده نکرد و حتّى در زمان خلفا نیز کسى جرأت نمى کرد با این طریق مردم را به میدان جهاد بفرستد. رسول خدا صلی الله علیه و آله و همچنین امیرمؤمنان على (علیه السلام) ـ که دقیقاً در خط او گام برمى داشت ـ از طریق تشویق مردم، و گاه تهدید به عذاب الهى، آن ها را براى میدان جنگ بسیج مى کردند.
سپس امام (علیه السلام) در پایان این سخن، آن ها را نفرین مى کند؛ نفرینى مناسب کارشان و توأم با استدلال؛ مى فرماید: «خداوند صورت هاى شما را بر خاک مذلّت بگذارد و بهره شما را (از حیات سعادتمندانه) نابود کند! شما آن گونه که باطل را مى شناسید، درباره حق شناخت ندارید؛ و آن چنان که در ابطال حق، کوشا هستید، براى از میان بردن باطل اقدام نمى کنید!»؛ (أَضْرَعَ(1) اللّهُ خُدُودَکُمْ، وَأَتْعَسَ(2)

1- «اَضْرع» از ریشه «ضَرْع» به معناى پستان در دهان گرفتن است. سپس به معناى ملایمت در چیزى اطلاق شده و به همین مناسبت در معناى «ذلّت» نیز به کار رفته است.
2- «اَتْعَس» از ریشه «تعس» بر وزن «ترس» به معناى لغزش و سقوط است و «اتعاس» که از باب اِفعال است به معناى هلاک کردن مى باشد.