معارف بوک

مى گشایند، یا صبر و شکیبایى و شکر، پیشه مى کنند؟ ولى مهم این جاست که انسان در تمام عمر خود، هر شب و روز با نوعى از این آزمون ها روبروست واین یک قانون جاودان از آغازِ خلقتِ آدم، تا پایان جهان خواهد بود. قرآن مجید مى فرماید: (أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوآ آمَنَّا وَ هُمْ لاَیُفْتَنُونَ * وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکَاذِبِینَ)؛ «آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها مى شوند و آزمایش نخواهند شد؟ ما کسانى را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و این ها را نیز امتحان مى کنیم) تا خداوند کسانى را که راست مى گویند و کسانى را که دروغ مى گویند مشخص سازد».(1)
در چهارمین نکته مى افزاید: «آنچه از دنیا به خاطر دنیا به دست آورند، از آن جدا مى شوند و حساب آن را باید پس بدهند»؛ (فَمَا أَخَذُوهُ مِنْهَا لَهَا أُخْرِجُوا مِنْهُ وَ حُوسِبُوا عَلَیْهِ).
در پنجمین نکته و در تکمیل سخن قبل مى فرماید: «و آنچه از دنیا براى غیر این جهان به دست آورند، به آن خواهند رسید و در آن خواهند ماند»؛ (وَ مَا أَخَذُوهُ مِنْهَا لِغَیْرِهَا قَدِمُوا عَلَیْهِ، وَ أَقَامُوا فِیهِ).
این، اشاره به همان دو دیدگاه معروفى است که در نهج البلاغه مرتب روى آن تأکید شده است: دیدگاه ابزارىِ جهان و دیدگاه غایى آن؛ اگر امکانات این جهان : مال ها و ثروت ها و مقام ها و نعمت ها، وسیله اى براى وصول به سعادت جاویدان و زندگى شایسته سراى آخرت باشد چیزى از آن بهتر نیست و اگر همانند بُتى گردد که انسان دربرابر آن سجده کند، چیزى از آن بدتر نیست. دیدگاه نخست، انسان ها را به پاکى و تقوا و آزادگى و عزّت فرامى خواند ودیدگاه دوم، به حرص و آز و ظلم و بیدادگرى و ذلّت.