معارف بوک

از این جا روشن مى شود که آیاتى مانند: (فَإِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ لاَیَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلاَیَسْتَقْدِمُونَ)؛ «هنگامى که اجل آن ها فرارسد، نه ساعتى از آن تأخیر مى کنند، ونه بر آن پیشى مى گیرند».(1) و آیه شریفه: (وَ لَنْ یُؤَخِّرَ اللهُ نَفْسآ إِذَا جَاءَ أَجَلُها)؛ «خداوند هرگز مرگ کسى را هنگامى که اجل او فرارسد به تأخیر نمى اندازد»(2) با آیاتى مانند: (لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ...) که قبلاً به آن اشاره کردیم، منافات ندارد و همچنین با روایات فراوانى که مى گوید: صدقه و صله رحم، اجل انسان را به تأخیر مى اندازد، مخالف نیست و درواقع جمع بین همه آیات وروایات با توجّه به اقسام سه گانه یا چهارگانه اجل ـ که در بالا اشاره شد ـ روشن مى شود.(3)

* * *