صفحه ١٨٨

شد. با توجه به این نکته، دعا نه تنها عامل تخدیر نیست، بلکه عامل حرکت وتلاش تا آخرین حدّ توان است (دقّت کنید).
اما این که گفته مى شود دعا مقدّرات الهى را تغییر نمى دهد، پاسخش روشن است، دعا سبب افزایش قابلیت و شایستگى انسان مى شود زیرا به درِ خانه خدا مى رود، دل و جان خود را به نور معرفت او صفا مى بخشد، از گناه خود توبه مى کند، چراکه توبه یکى از شرایط قبولى دعاست، و با این امور قابلیت بیشترى براى لطف پروردگار مى یابد، و مشمول عنایت تازه اى مى شود، زیرا خداوند مقدر کرده آن ها که شایسته ترند بهره بیشترى از لطف و عنایت او داشته باشند.
به تعبیر دیگر، خداوند نعمت ها و برکاتى دارد که شامل حال بندگانش مى شود اما مشروط به شرایطى است، یکى از شرایط، آن است که به در خانه او بروندودست به دعا بردارند، روح خود را پاک کنند و به او نزدیک شوند، بنابراین در پرتو دعا شرایط رحمت الهى حاصل مى شود و باران لطف او ریزش مى کند.
از آنچه گفته شد، پاسخ این ایراد نیز که: دعا با روح تسلیم و رضا سازگار نیست، روشن مى شود، چراکه دعا تأکیدى است بر تسلیم و رضا، چون خدا مى خواهد از طریق دعا بندگانش به او نزدیک شوند و در پرتو قرب به ذات پاک او مشمول برکات و رحمت و عنایت بیشترى گردند، به همین دلیل بارها وبارها در آیات و روایات دعوت به دعا شده است.
کوتاه سخن این که دعا آثار تربیتى فراوانى در انسان دارد، روح و جان او را پرورش مى دهد و زنگار جهان ماده را از او دور مى کند، او را به ذات پاک خدا، به نیکى ها و پاکى ها و صفات برجسته انسانى نزدیک مى سازد، و راهى است براى کسب قابلیت بیشتر براى تحصیل سهم افزونترى از فیض بى پایان پروردگار!
تأثیر دعا و نیایش در پرورش روح آدمى در عصر ما وارد مرحله تازه اى شده