صفحه ١٨٧

1. گاه مى گویند: دعا با روح رضا و تسلیم دربرابر اراده خداوند نمى سازد، ما باید تسلیم اراده او باشیم و هرچه او مى پسندد همان را بپسندیم!
2. دعا یکى از عوامل تخدیر و کند شدن چرخ هاى فعالیت و تلاش و کوشش است، چراکه مردم تلاش و فعالیت را رها مى کنند و به سراغ دعا مى روند!
3. اضافه بر همه اینها، ما چگونه مى توانیم با دعا مقدّرات الهى را تغییر دهیم؟ اگر در علم خدا مقدّر شده حادثه اى رخ دهد، با دعاى ما تغییر نمى کند، و اگر مقدّر شده واقع نشود با دعاى ما واقع نمى شود، و به تعبیر ساده، دعا نوعى فضولى در کار خداست، او هرچه مصلحت است انجام مى دهد و نیازى به دعاى ما نیست!
ولى اگر مفهوم واقعى دعا و فلسفه نیایش روشن شود جایى براى این گفت وگوها باقى نمى ماند.
مفهوم صحیح دعا این است که ما منتهاى تلاش و کوشش خود را انجام دهیم و آنچه را که از توان ما بیرون است به لطف خدا بسپاریم و با دعا حلّ مشکل را از او بخواهیم، و به مضمون (أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ اِذَا دَعاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ)(1) به هنگام اضطرار و عقیم ماندن تلاش ها و کوشش ها به در خانه خدا برویم و دست به دعا برداریم، به همین دلیل در روایات اسلامى تصریح شده است آنهایى که براثر تنبلى و کوتاهى و ندانم کارى گرفتار محرومیت مى شوند، دعایشان مستجاب نخواهد شد. جوان تنبلى که تن به کار نمى دهد دعایش درباره وسعت روزى به اجابت نمى رسد، طلبکارى که مقدار قابل توجّهى از مال وثروت خود را به کسى داده و شاهد و سندى نگرفته و شخص بدهکار انکار کرده است، دعاى او در این زمینه مستجاب نیست! خلاصه این که ندانم کارى ها و تنبلى ها با دعا حل نخواهد