معارف بوک

خطبه ذکر نکرده اند، امّا ارتباط معنوى این خطبه با خطبه 35 و قرائن دیگر نشان مى دهد که این خطبه ناظر به جنگ «صفین» و «مسئله حکمین» است، چراکه بعد از ماجراى غم انگیز حکمین این مسئله به طور گسترده در میان مسلمانان مورد بحث بود، و شاید گروهى از ناآگاهان، مکر و خیانت و پیمان شکنى عمرو بن عاص را دلیلى بر هوشیارى و عقل او مى پنداشتند، و ممکن بود این تفکّر سبب گرایش به این گونه کارهاى غیرانسانى و غیراسلامى شود، لذا امام (علیه السلام) براى پیشگیرى از این گونه افکار انحرافى، این خطبه را ایراد مى کند و از مکر و خدعه و نیرنگ و پیمان شکنى، سخت نکوهش مى فرماید، و به عواقب شوم آن اشاره مى کند، و به عکس، وفا و صداقت را مى ستاید.
در بخش اوّل این خطبه همه مردم را مخاطب قرار داده، مى فرماید: «اى مردم! وفا همزاد راستگویى است، (و این دو هرگز از هم جدا نمى شوند)»؛ (اَیُّهَا النّاسُ، إِنَّ الْوَفَاءَ تَوْأَمُ(1) الصِّدْقِ).
توأم به معناى «همزاد»، و «توأمان» به معناى کودکان دوقلوست، و هرگاه دو چیز رابطه بسیار نزدیک و تنگاتنگ با هم داشته باشند این تعبیر درمورد آن ها به کار مى رود، و امام (علیه السلام) در این جا دو فضیلت «وفا و صدق» را شبیه فرزندان دوقلو مى شمارد که بسیار به یکدیگر شبیه اند و رابطه ظاهرى و باطنى دارند.
دقّت در مفهوم این دو صفت و سرچشمه هاى روحى و فکرى آن، نشان مى دهد که مطلب همین گونه است. وفا، یعنى پایبند بودن به پیمان ها، در حقیقت نوعى صداقت و راستگویى است، همان گونه که صدق و راستى نوعى وفا درباره واقعیّت ها و اداى حقّ آنهاست.