معارف بوک

به دلیل آن است که امام (علیه السلام) آخرین راه هاى مختلف مسالمت جویانه را در طى مدتى نسبتآ طولانى امتحان فرمود، ولى هیچ کدام سودى نبخشید و نشان داد که معاویه دربرابر هیچ منطق و دلیلى تسلیم نیست، او فقط به مقصود خودش که رسیدن به حکومت است مى اندیشد و همه چیز را در پاى آن قربانى مى کند!
بدیهى است که دربرابر چنین شخصى دو راه بیشتر وجود ندارد: یا تسلیم شدن و سپردن مقدّرات جامعه اسلامى به دست فردى خودخواه و خودکامه و خطرناک، و یا دست بردن به سلاح و پاک سازى جامعه از وجود او!
به همین دلیل امام (علیه السلام) مى فرماید: «من بارها این مسئله را بررسى وپشت وروى آن را مطالعه کرده ام، دیدم راهى جز جنگ (با خودکامگان بى منطق شام) یا کافر شدن به آنچه پیامبر اسلام (علیه السلام) آورده است ندارم»؛ (وَلَقَدْ ضَرَبْتُ أَنْفَ هذاَ آلْأَمْرِ وَعَیْنَهُ، وَقَلَّبْتُ ظَهْرَهُ وَبَطْنَهُ، فَلَمْ أَرَ لِی إِلاَّ آلْقِتَالَ أَوِ آلْکُفْرَ بِمَا جَاءَ مُحَمّدٌ صَلّى اللهُ عَلَیْهِ).
جمله «ضَرَبْتُ أَنْفَ هذاَ آلْأَمْرِ وَعَیْنَهُ» (من چشم و بینى این کار را زده ام) کنایه از بررسى کردن دقیق چیزى است، و زدن در این جا به معناى هدف گیرى، وچشم و بینى به معناى حسّاس ترین نقطه یک مطلب است، چراکه در بدن انسان از همه جا حسّاس تر سر انسان است، و حسّاس ترین عضو در سر، چشم وبینى است. آدمى با چشم، همه چیز را مى بیند و با بینى تنفّس مى کند وزنده است.
به هر حال این جمله در ادبیات عرب به عنوان ضرب المثلى براى تحقیق عمیق و دقیق ذکر مى شود.
جمله «وَقَلَّبْتُ ظَهْرَهُ وَبَطنَهُ» (آن را پشت و رو کردم) نیز کنایه دیگرى از بررسى همه جانبه و دقیق چیزى است، زیرا هنگامى که انسان مى خواهد متاعى را خریدارى کند آن را پشت و رو یا زیر و رو مى کند تا با تمام ویژگى هاى آن آشنا شود.