معارف بوک

شرح و تفسیر
چگونه در دام دشمن افتادید؟
همان گونه که گفته شد، مخاطبین این خطبه، خوارج نهروان هستند که امام (علیه السلام) براى اتمام حجت با آن ها و هدایت و ارشاد گروه فریب خورده، این سخن را ایراد کرد، و در آغاز براى آماده ساختن آن ها چنین فرمود: «آیا همه شما در صفین با ما بودید؟»؛ (أَکُلُّکُمْ شَهِدَ مَعَنَا صِفِّینَ؟).
«آن ها گفتند: بعضى از ما حضور داشتند وبعضى حاضر نبودند»؛ (فَقَالُوا: مِنَّا مَنْ شَهِدَ وَمِنَّا مَنْ لَمْ یَشْهَدْ).
با این که میان جنگ صفّین و جنگ با خوارج نهروان فاصله چندانى نبود، معلوم نیست گروه دوم که در صفّین نبودند، چگونه به این گروه فتنه گر پیوستند، شاید وسوسه هاى گروه اوّل در میان مردم کوفه و فرزندان وبستگانشان، این اثر را گذاشته که با آن ها هم صدا شوند و در صف آتش بیاران فتنه قرار گیرند.
به هر حال امام (علیه السلام) در ادامه این سخن فرمود: «پس به دو گروه تقسیم شوید! آن ها که در صفین بودند، یک گروه شوند و آن ها که نبودند گروه دیگر، تا با هرکدام با سخنى که مناسب اوست سخن بگویم»؛ (قَالَ: فَامْتَازُوا فِرْقَتَیْنِ، فَلْیَکُنْ مَنْ شَهِدَ صِفِّینَ فِرْقَةً، وَمَنْ لَمْ یَشْهَدْهَا فِرْقَةً، حَتَّى أُکَلِّمَ کُلاًّ مِنْکُمْ بِکَلاَمِهِ).
این تعبیر نشان مى دهد که اگر مخاطبین در سخنان مهم، یک دست نباشند فصاحت و بلاغت ایجاب مى کند که آن ها را از هم جدا سازند و با هرکدام مناسب حالشان سخن بگویند، تا کاملاً موثّر واقع شود و امام (علیه السلام) از این روش استفاده فرمود و نتیجه بخش بود.
بعد از آن مى خوانیم: «امام (علیه السلام) مردم را ندا داد و فرمود: خاموش باشید و به حرف هایم گوش فرادهید! و با دل هایتان به سوى من آیید، و هرکس را سوگند دادم که درباره آنچه مى داند گواهى دهد، با علم و اطلاع خود گواهى دهد»؛