صفحه ٢٢٦

مرحوم سیّد رضى؛ مى گوید: امام (علیه السلام) با این سخن به صاحب زنج (مردى که در سال 255 شورش بردگان را رهبرى کرد) اشاره مى کند.
سپس امام (علیه السلام) فرمود: واى بر کوچه هاى آباد و خانه هاى پر زرق وبرق شما که بال هایى همچون بال هاى کرکسان و خرطوم هایى همچون خرطوم هاى فیل ها دارد! (واى بر شما) از (فتنه) این گروه که کسى بر کشتگانشان گریه نمى کند وگمشدگانشان را جست وجو نمى نماید.
من دنیا را به رو افکنده ام و آن را به قدر ارزشش اندازه گیرى کرده ام و با چشم خودش به آن نگریسته ام!

شرح و تفسیر
فتنه اى وحشتناک در پیش است
در این خطبه نخست امام (علیه السلام) احنف بن قیس را که از رهبران و خردمندان طایفه خود بود، مخاطب قرار داده، مى فرماید: «اى احنف! گویا من او را مى بینم که با لشکرى بدون غبار و بى سروصدا، بدون حرکت افسارها و شیهه اسبان به راه افتاده است. آن ها زمین را زیر قدم هاى خود که همچون پاهاى شترمرغان است درمى نوردند!»؛ (یَا أَحْنَفُ، کَأَنِّی بِهِ وَقَدْ سَارَ بِالْجَیْشِ الَّذِی لا یَکُونُ لَهُ غُبَارٌ وَلا لَجَبٌ(1)، وَلا قَعْقَعَةُ(2) لُجُمٍ، وَلا حُمْحَمَةُ(3) خَیْلٍ. یُثِیرُونَ الْأَرْضَ بِأَقْدَامِهمْ کَأَنَّهَا أَقْدَامُ النَّعَامِ(4)).
امام (علیه السلام) نامى از این رئیس لشکر نبرده ولى قراینى که در این جمله هاى

1- «لجب» به معناى سروصداست و گاه به خصوص سروصداى اسبان و جنگجویان گفته مى شود.
2- «قعقعة» صدایى است که از به هم خوردن اشیاى خشک برمى خیزد مانند لجام که در خطبه بالا آمده است.
3- «حمحمة» به معناى صداى اسب است که به اندازه شیهه بلند نباشد.
4- «نعام» به معناى شترمرغ است.