بخش اوّل
بَعَثَ اللَّهُ رُسُلَهُ بِمَا خَصَّهُمْ بِهِ مِنْ وَحْیِهِ، وَجَعَلَهُمْ حُجَّةً لَهُ عَلَى خَلْقِهِ. لِئَلاَّ تَجِبَ الْحُجَّةُ لَهُمْ بِتَرْکِ الإعْذَارِ إلَیْهِمْ، فَدَعَاهُمْ بِلِسَانِ الصِّدْقِ إلَى سَبِیلِ الْحَقِّ. أَلا إِنَّ اللهَ تَعَاَلى قَدْ کَشَفَ الْخَلْقَ کَشْفَةً؛ لاأَنَّهُ جَهِلَ مَا أَخْفَوْهُ مِنْ مَصُونِ أَسْرَارِهِمْ وَمَکْنُونِ ضَمَائِرِهمْ؛ وَلکِنْ (لِیَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً)، فَیَکُونَ الثَّوَابُ جَزَاءً، والْعِقَابَ بَوَاءً.
ترجمه
خداوند رسولان خود را با وحى، که ویژه پیامبران اوست مبعوث کرد، وآنان را حجت خویش بر خلقش قرار داد، تا دلیلى (دربرابر خداوند) به واسطه نفرستادن حجت و راهنما نداشته باشند، و به این ترتیب خلق خود را با زبان صدق و راستى به راه حق فراخواند. آگاه باشید! خداوند پرده از اسرار درون بندگان خود (با آزمایش ها) برداشته، نه به این دلیل که از آنچه انسان ها در درون پنهان داشته اند و اسرارى که فاش نکرده اند بى خبر است، بلکه به این دلیل که مى خواهد آن ها را امتحان کند تا آشکار شود کدام یک عمل نیکوتر انجام مى دهد تا ثواب و کیفر، پاداش و مجازات عمل باشد.
شرح و تفسیر
فلسفه آزمایش هاى الهى
جمعى از شارحان نهج البلاغه معتقدند که انگیزه امام (علیه السلام) براى ایراد این خطبه این بوده است که دربرابر بدخواهان و کسانى که فضایل آن حضرت را انکار