صفحه ٤١٢

شرح و تفسیر
ویژگى هاى آن حاکم خونخوار!
امام (علیه السلام) در این بخش خطبه، اشاره به حاکم خونخوار و سنگدل و پرقدرتى مى کند که در آینده از شام سر برمى آورد، و تمام کشور اسلام را به زور شمشیر زیر سیطره خود قرار مى دهد، و اوصاف نُه گانه اى را براى او مى شمرد.
نخست مى فرماید: «گویا او را مى بینم که نعره اش از شام بلند شده است»؛ (کَأَنِّی بِهِ قَدْ نَعَقَ(1) بِالشَّامِ).
«و پرچم هایش را در اطراف کوفه گسترانده (به اهتزاز درآورده) است»؛ (وَفَحَصَ(2) بِرَایَاتِهِ فِی ضَوَاحِی(3) کُوفَانَ(4)).
«وهمانند شترى خشمگین و خطرناک به سوى آن مى آید»؛ (فَعَطَفَ عَلَیْهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ(5)).
«و زمین را با سرها فرش مى کند!»؛ (وَفَرَشَ الْأَرْضَ بِالرُّوُوسِ).
«دهانش را باز کرده (و همه چیز را فرو مى بلعد)»؛ (قَدْ فَغَرَتْ(6) فَاغِرَتُهُ).

1- «نعق» از ریشه «نَعْق» بر وزن «نسل» در اصل به معناى صدا کردن کلاغ و یا صدایى که چوپان به هنگام حرکت دادن گوسفندان سرمى دهد، گرفته شده و در این جا اشاره به نعره هاى حاکم ظالمى است که از شام سر بر مى آورد.
2- «فَحَصَ» از ریشه «فَحصْ» بر وزن «بحث» در اصل به معناى جست وجو کردن است و گاه به معناى بسط و گسترش دادن آمده و در خطبه بالا همین مراد است.
3- «ضواحى» جمع «ضاحیه» از ریشه «ضحو» بر وزن «سهو» به معناى قرار گرفتن در مقابل آفتاب است و «ضواحى» به مناطق باز در اطراف شهرها گفته مى شود.
4- «کوفان» نام دیگر کوفه است و در اصل به معناى تپه هاى شن دایره مانند و سرخ است.
5- «ضروس» از ریشه «ضَرْس» بر وزن «ترس» به معناى دندان گذاشتن بر چیزى و فشار دادن است. و «ضروس» به شتر کج خلقى مى گویند که افراد را گاز مى گیرد.
6- «فغرت» از ریشه «فَغْر» بر وزن «فقر» به معناى گشودن دهان است و در این جا کنایه از حرص و آز براى به چنگ آوردن همه چیز است. و «فاغر» اسم فاعل از همین ریشه است.