معارف بوک

در آن هنگام که اندک بودند و کسى به کمک آنان نمى شتافت یارى کرد و در آن موقع که به دلیل کمى نفرات قدرت دفاع از خود را نداشتند، از آن ها دفاع کرد، زنده است و هرگز نمى میرد! (و هم اکنون یارى مسلمین را بر عهده گرفته است»)؛ (وَالَّذِی نَصَرَهُمْ، وَهُمْ قَلِیلٌ لا یَنْتَصِرُونَ، وَمَنَعَهُمْ وَهُمْ قَلِیلٌ لا یَمْتَنِعُونَ، حَیٌّ لا یَمُوتُ(1)).
اشاره به این که آن روز که مسلمانان در ظاهر بسیار ضعیف و ازنظر عدّه در اقلیّت بودند، خدا آن ها را یارى کرد؛ امروز که بحمدالله حوزه اسلام گسترده شده و گروههاى عظیمى زیر پرچم اسلام گرد آمده اند به یقین مشمول یارى حق خواهند بود و شکست نمى خورند، چون حامى آن هاخداست و همیشه زنده و جاویدان است.
ما به هر موجودى تکیه کنیم با گذشت زمان گرد و غبار ضعف و فتور و سستى بر آن مى نشیند و سرانجام فانى مى شود، آن که همیشه باقى است و ضعف و فتورى در قدرتش راه نمى یابد، ذات پاک خداست که باید در همه حال تکیه بر او کرد.
سپس امام (علیه السلام) با این مقدمه وارد ذى المقدمه و بیان نتیجه مى شود و به عُمَر تأکید مى کند که خودش در میدان جنگ شرکت نکند و دلیل روشنى براى آن ذکر مى فرماید که در موارد مشابه آن نیز کاملاً قابل قبول است، مى فرماید: «اگر تو خود به سوى دشمن حرکت کنى و در میدان نبرد با آن ها روبرو شوى و مغلوب گردى پناهگاهى براى مسلمین در شهرهاى دوردست باقى نمى ماند، و (در این شرایط) بعد از تو کسى نیست که به او مراجعه کنند»؛ (إنَّکَ مَتَى تَسِرْ إلَى هذَا الْعَدُوِّ بِنَفْسِکَ، فَتَلْقَهُمْ فَتُنْکَبْ(2)، لا تَکُنْ لِلْمُسْلِمِینَ کَانِفَةٌ(3) دُونَ أَقْصَى بِلاَدِهِمْ. لَیْسَ بَعْدَکَ مَرْجِعٌ یَرْجِعُونَ إلَیْهِ).